---

زمینه و هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی امکان استفاده از گجت‌ها در ارائه منابع و خدمات اطلاعاتی به نابینایان و کم بینایان از نظر ایشان می‌باشد.

روش: روش پژوهش توصیفی- پیمایشی است و برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته  استفاده‌شده است. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار 16 SPSS انجام شده است.

یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که  میزان موافقت پاسخ دهندگان نابینا و کم بینا در مورد استفاده از منابع و خدمات اطلاعاتی به‌وسیله انواع گجت‌ها به‌طور کلی و با اطمینان 95% بیش از حد متوسط (52.88%) و در حد مطلوبی است. بر اساس میزان موافقت در رابطه با استفاده از هر یک از گجت‌ها در ارائه منابع و خدمات اطلاعاتی به نابینایان و کم بینایان به ترتیب  تلفن همراه و کامپیوتر جیبی پی.دی.ای در رتبه اول (56.7%) ، عینک گوگل در رتبه دوم (55%)، کتاب خوان الکترونیکی در رتبه سوم (54.4%)، تبلت در رتبه چهارم (54.2%) و سیستم رهیاب مجهز به آر.اف.ای.دی در رتبه پنجم (44.1%) قرار دارند.

نتیجه‌گیری: باتوجه به یافته‌های موجود ازا ین پژوهش می توان به این حقیقت اذعان کرد که تصور نابینایان در رابطه با  توانایی استفاده از این گجت‌ها در بهره‌مندی از منابع و خدمات اطلاعاتی در حد مطلوب و امکان پذیر می‌باشد. با دستیابی به این نتیجه می‌توان برنامه‌ریزی مناسبی برای فرآهم آوردن امکانات استفاده از تکنولوژی‌های جدید توسط این افراد در استفاده از منابع و خدمات اطلاعاتی، نمود.

---

زمینه و هدف: پژوهش حاضر به بررسی میزان استناد به پایگاه‌های تمام متن در پایان‌نامه‌های علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران در طی سال‌های 1384 تا 1388 می‌پردازد.

روش: بدین منظور تعداد 9952 استناد مربوط به 172 پایان‌نامه موجود در کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌ها مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش از روش کتاب‌سنجی و از فن تحلیل استنادی استفاده شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که تنها 499 (01/5%) از 9952 استناد، استناد به پایگاه‌های اطلاعاتی تمام متن بوده است.

یافته‌ها: با استفاده از قانون برادفورد پایگاه‌هایEmerald، Irandoc، Proquest و ScienceDirect به‌عنوان پایگاه‌های هسته در علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی معرفی شدند. بین میزان استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی تمام متن در پایان‌نامه‌ها به تفکیک هر پایگاه، هر دانشگاه و هر موضوع تفاوت معناداری وجود ندارد. توزیع زبانی استناد به پایگاه‌های اطلاعاتی تمام متن نشان می‌دهد که بیشتر استنادها به زبان انگلیسی بوده است. همچنین میزان استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی تمام متن در پایان-نامه بر اساس زمان رشد صعودی نداشته است.

نتیجه‌گیری: نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد، استناد به پایگاه‌ها (01/5%) بسیار کم است و روند رو به رشدی را برای استناد به پایگاه‌های اطلاعاتی نشان نمی‌دهد. همچنین از نظر زبان پایگاه‌های اطلاعاتی مورد استناد زبان انگلیسی (96/81%) زبان غالب است

---

زمینه و هدف: هدف این پژوهش بررسی و مقایسه رابط کاربر این پایگاه‌ها از دیدگاه کاربران دانشگاه تهران و ارتباط آن با رضایت کاربران است.

روش: در این پژوهش از روش توصیفی- پیمایشی استفاده‌ شده است. جامعه مورد پژوهش دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تهران است که از میان آن‌ها با بهره‌گیری از نمونه‌گیری هدفمند طبقه‌ای دانشجویان کارشناسی ارشد دانشکده شیمی و زیست‌شناسی از پردیس علوم به‌عنوان نمونه موردمطالعه انتخاب شدند. اطلاعات از طریق پرسشنامه محقق ساخته که بر اساس مؤلفه‌های ده‌گانه نیلسن و پرسشنامه رضایت کاربر QUIS تنظیم شده است جمع آوری شد. رابط کاربر هر پایگاه در 5 شاخص شامل خصیصه‌های کلی، خصیصه‌های جستجو،خصیصه‌های بازیابی، خصیصه‌های نمایش و خصیصه‌های کاربرپسندی مورد ارزیابی قرار گرفت.

یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که پایگاه Elsevier با میانگین 88/3 از امتیاز بیشتری نسبت به پایگاه‌های دیگر برخوردار است. ازنظر کاربران مورد مطالعه، کیفیت رابط کاربر این پایگاه نسبت به پایگاه‌های دیگر در وضعیت بهتری قرار دارد. باید توجه داشت که این برتری نشان‌دهنده کیفیت پایگاه اطلاعاتی نیست و تعامل نسبتاً خوب کاربران می‌تواند به دلیل آشنایی کاربران با این پایگاه و فرآیند جستجو و بازیابی منابع باشد.

نتیجه‌گیری: رضایت کاربران از پایگاه اطلاعاتی و فرآیند جستجو و بازیابی هدف اصلی در طراحی و توسعه پایگاه است. رضایت کاربران به‌صورت مستقیم تحت تأثیر ویژگی‌های رابط کاربر است، بررسی نقاط قوت و ضعف یک پایگاه و آشنا نمودن کاربران با این نقاط در تسهیل دستیابی به منابع موردنیازشان ضروری است.

---

زمینه و هدف: مقاله حاضر ارائه دهنده نتایج پژوهشی است که با هدف بررسی میزان آشنایی و استفاده از شبکه‌های اجتماعی توسط دانشجویان کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی و نیز نگرش آن‌ها نسبت به این شبکه‌ها انجام شد.

روش: روش پژوهش پیمایشی بوده و داده‌ها از طریق یک پرسشنامه تحت وب گردآوری شد. 113 دانشجوی کارشناسی ارشد پرسشنامه را تکمیل نمودند.

نتایج: یافته‌ها نشان می‌دهد که 35 درصد پاسخ‌دهندگان عضو هیچ‌کدام از شبکه‌های اجتماعی نیستند. فیلترینگ اینترنت به‌عنوان بزرگ‌ترین مانع استفاده از شبکه‌های اجتماعی شناخته شد. تصور منفی از شبکه‌های اجتماعی دومین مانع استفاده از این شبکه‌ها بود. 22 درصد از پاسخ‌دهندگان استفاده از شبکه‌های اجتماعی را اتلاف وقت می‌دانستند و 14 درصد هیچ فایده‌ای در استفاده از شبکه‌های اجتماعی نمی‌دیدند. 36 درصد از پاسخ‌دهندگان اعتماد خیلی کمی به اطلاعات منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی داشتند. استفاده کنندگان از شبکه‌های اجتماعی مهارت‌های پایه استفاده از آن‌ها را داشتند اما مهارت آن‌ها در استفاده از امکانات و قابلیت‌ها پیشرفته‌تر شبکه‌های اجتماعی مثل تنظیمات حریم خصوصی اندک بود. پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه دید مثبتی نسبت به استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای اهداف آموزشی و حرفه‌ای داشتند.

نتیجه‌گیری: نویسندگان پیشنهاد می‌کنند که مهارت‌های استفاده از شبکه‌های اجتماعی باید در برنامه آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی گنجانده شود. برخی از فواید آموزش شبکه‌های اجتماعی به دانشجویان از این قرار است: آماده کردن دانشجویان برای استفاده از این فناوری‌ها در کتابخانه‌های محل اشتغال آینده؛ افزایش امکان استخدام دانشجویان علم اطلاعات و دانش شناسی؛ استفاده‌اموزشی از این شبکه‌ها برای ارتباط نزدیک‌تر و بیشتر با دانشجویان و آماده کردن دانشجویان برای آموزش سواد شبکه‌های اجتماعی به دیگران.

---

زمینه و هدف: مطالعه حاضر با هدف بررسی چگونگی پوشش و انعکاس اخبار مربوط به علم اطلاعات و دانش‌شناسی در مطبوعات کشور انجام شده و در آن روزنامه ایران که یکی از نشریه‌های کثیرالانتشار و عمومی است، به‌عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفته است.

روش: روش پژوهش حاضر از نوع تحلیل محتوای کیفی و با رویکرد استقرایی است. بدین منظورکلیه صفحات روزنامه ایران در سال 1390 از وب‌سایت آن استخراج و پس از بررسی، موارد مرتبط با علم اطلاعات و دانش‌شناسی استخراج و دسته‌بندی گردید.

یافته‌ها: روزنامه ایران به‌عنوان یکی از مطبوعات پرتیراژ کشور و با داشتن مخاطب عام –مطالب مربوط به این حوزه را باگستردگی و جامعیت قابل‌توجهی ارائه کرده است. با این مطالب ارائه شده درحد ارائه اخبار و با رویکردی کاملاً توصیفی بوده و جای مطالب تحلیلی دراین زمینه نسبتاً خالی است. مطالب ارائه شده در هفت طبقهء اصلی دسته‌بندی شده و مقوله‌ها و مفاهیم فرعی مرتبط با هر یک از این طبقات به تفکیک و در جدول‌هایی که شامل شواهد واقعی از متن روزنامه بودند، ارائه شده است. طبقه‌های اصلی یافت شده در این مقاله عبارتند از: رویدادهای نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نمایشگاه‌های کتاب وسایررخدادهای فرهنگی، مناسبت‌ها، جشنواره‌ها و جایزه های مرتبط باکتاب، علم اطلاعات ودانش‌شناسی، انعکاس اخبار نهادهای حوزه کتاب، اخبار کتابخانه‌ها و مراکزاطلاع‌رسانی، حوزه نشر و علم سنجی و مطالعه، موانع و راهکارهای افزایش آن.

نتیجه‌گیری: اخبار انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران و مطلب ترویجی به قلم استادان، کتابداران شاغل و دانشجویان این رشته در روزنامه کمتر به چشم می‌خورد. به نظر می‌رسدکه انجمن کتابداری و اطلاع رسانی می‌تواند درا ین زمینه فعال‌تر از گذشته عمل کند و از رسانه‌هایی مثل مطبوعات کثیرالانتشار برای معرفی این رشته و دامنه‌ی فعالیت‌های آن بیشتر بهره گیرد.

---

زمینه و هدف: تعامل در یک کتابخانه دیجیتالی، علاوه بر جایابی و دسترسی به اطلاعات، کاربران را در خلق دانش، بهبود درک، حل مسئله و شناخت ابعاد منابع موجود در مجموعه یاری می‌رساند. این مقاله تلاش می‌کند عناصر و مؤلفه‌هائی که به شکل تعامل بین کاربر و نظام در بخش جستجو و بازیابی در کتابخانه‌های دیجیتال بکار گرفته می‌شود را شناسایی و معرفی نماید.
روش: این مقاله با استفاده از رویکرد کتابخانه‌ای به مرور تحقیقات انجام شده در حوزه جستجوی تعاملی در کتابخانه‌های دیجیتال پرداخته و با استفاده از روش اکتشافی، قابلیت‌هایی که امکان بکارگیری آن‌ها در این نوع کتابخانه‌هاست را شناسایی می‌کند.
یافته‌ها: مؤلفه‌های جستجوی تعاملی شناسایی شده، شامل تعاملات قبل از جستجو: استفاده از راهنما، بکارگیری هستی‌شناسی‌ها و فیلترینگ؛ تعاملات حین جستجو شامل: حاشیه‌نویسی، پیشنهاد واژه تعاملی با استفاده از اصطلاحنامه‌های موضوعی و فهرست‌های همزمانی و جستجوی چهریزه‌ای، فیلترینگ و تعاملات بعد از فرایند جستجو شامل: متحرک‌سازی، قطعه‌بندی، تهیه نسخه کپی، گردآوری، ساختن، برش زدن، بخش‌بندی کردن، کاوش، چیدمان مجدد، تصویرسازی دوباره، جستجو، مصورسازی، شخصی‌سازی و نظام‌های توصیه‌گر است.
نتیجه‌گیری: با درک تعامل و جستجوی تعاملی، طراحی بهینه و ارزیابی کتابخانه‌های دیجیتالی امکان‌پذیر می‌شود. طراحان کتابخانه‌های دیجیتال با توجه به نوع مواد و منابع خود، می‌توانند از انواع تعاملات بهره ببرند. کتابداران نیز با آشنایی با انواع تعاملات قادر خواهند بود به کاربران آموزش‌های لازم را در این زمینه ارائه دهند تا آن‌ها بتوانند به نحو مؤثرتری کار جستجو و بازیابی را انجام دهند.

---

زمینه و هدف: این پژوهش باهدف بررسی رفتار خود آرشیوی اعضای هیئت‌علمی علم اطلاعات و دانش‌شناسی در ایران و کشف انگیزه¬ها و موانع مؤثر بر این رفتار انجام‌شده است. پیش‌بینی میزان خود آرشیویاعضا توسط عوامل مؤثر بر خود آرشیوی، از دیگر اهداف موردنظر پژوهش است.
روش: پژوهش از نوع کاربردی و روش توصیفی ـ پیمایشی است. جامعه مورد مطالعه، کلیه اعضای هیئت‌علمی علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در ایران هست که به‌صورت سرشماری انتخاب‌ شده‌اند.
یافته‌ها: طبق نتایج پژوهش، بر اساس  افراد میزان خود آرشیوی تولیدات علمی توسط اعضای هیئت‌علمی علم اطلاعات و دانش‌شناسی، متوسط به بالا است، و خود آرشیوی در وب‌سایت‌های شخصی و سازمانی رایج‌تر از مخازن سازمانی و موضوعی است. مؤلفه شهرت به‌عنوان مهم‌ترین انگیزه و مؤلفه ملاحظات حق تألیف مهم‌ترین مانع در رفتار خود آرشیوی اعضای هیئت‌علمی شناخته شد. بر اساس نتایج از بین 10 عامل تنها مؤلفه شناخت حرفه‌ای در سطح معنی‌داری 95% اطمینان قادر به پیش‌بینی میزان خود آرشیوی تولیدات علمی اعضا در وب‌سایت‌های دسترسی آزاد می‌باشد.
نتیجه‌گیری: اعضای هیئت‌علمی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران از دسترس پذیر نمودن آثار خود به‌صورت آزاد استقبال می‌کنند. ولیکن موانعی مانند حق تالیف بر سر این راه قرار دارد که چاره اندیشی برای رفع آن می‌تواند به بهبود وضعیت موجود کمک کند.

---

زمینه و هدف: اطلاع‌جویی مشارکتی فرآیندی است که بین اعضای گروه یا تیم برقرار شده و در آن، اعضاء به‌صورت هدفمند در پی دسترسی به اطلاعات مشترک هستند. اگرچه مشارکت جزء کلیدی رفتارهای اطلاعاتی است، اما تاکنون بیشتر تحقیقات انجام شده در این حوزه بر رفتار اطلاعات فردی متمرکز بوده و کمتر به جنبه مشارکتی آن توجه شده است. در نتیجه نیاز مبرم به درک ویژگی‌های مفهومی این رفتار و روش‌های فنی حمایتی آن در فعالیت‌های مشارکتی وجود دارد. روش: مقاله حاضر با استفاده از روش کتابخانه‌ای به بررسی مفاهیم و مبانی نظری رفتار اطلاعات مشارکتی پرداخته است. یافته‌ها: در این پژوهش، ابتدا مفهوم مشارکت توضیح داده شده و تفاوت آن با برخی دیگر از مفاهیم نزدیک مانند ارتباطات، هماهنگی و همکاری بحث می‌شود. در ادامه مفاهیم رفتار اطلاعاتی مشارکتی و اطلاع‌جویی مشارکتی از دید پژوهشگران مختلف این حوزه بررسی شده و پیشنهاداتی جهت پژوهش‌های آتی ارائه شده است. نتیجه‌گیری: رفتار اطلاعات مشارکتی یکی از حوزه‌های مهم در مطالعات تعامل انسان و اطلاعات بوده و می‌توان آن را فعالیتی پویا در یک گروه دانست که شامل عملکردهایی مانند جستجو، ترکیب، انتشار و تولید اطلاعات از سوی اعضای گروه است

---

زمینه و هدف: یکی از منابع رفع نیاز اطلاعاتی بهداشتی، سایت‌های پرسش و پاسخ هستند که افراد می‌توانند پرسش خود را طرح کنند تا فرد دیگری که آگاه است به آن پاسخ دهد. پژوهش حاضر درصدد است نیازهای اطلاعاتی کاربران را در بخش بهداشت سایت‌ پرسش و پاسخ یاهو انسرز بررسی نماید. پرسش‌های گروه موضوعی بهداشت یاهو انسرز مورد تحلیل محتوا قرار گرفتند. بدین منظور از هر گروه موضوعی مربوط به بهداشت و سلامت، 50 سؤال انتخاب شد. در مجموع 500 سؤال مورد بررسی قرار گرفت. پرسش‌ها پس از گردآوری از سایت یاهو انسرز با استفاده از رویکرد تحلیل محتوای کمی به کمک نرم افزار MAXQDA کدگذاری شدند. یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد نگرانی در مورد خود، خانواده و اطرافیان، کمبود اطلاعات و شکاف اطلاعاتی در یک حوزه خاص، معتبر ساختن اطلاعات خود از سوی دیگران، نداشتن درآمد کافی، نبودن بیمه، از دلایل اصلی کاربران از ایجاد پرسش است. پیشگیری و ارتقاء سلامتی، تبدیل حدسیات خود به یقین، مشورت قبل از انجام معاینات و آزمایش‌های پزشکی خود از بیشترین موارد استفاده کاربران از پاسخ‌های دریافتی از سؤالات بهداشتی است. بر اساس یافته‌های این تحقیق مشخص شد که درمان طبیعی بیماری‌ها، ارتودنسی، روش‌های کاهش وزن و از بین بردن چربی، بیماری‌های پوستی و روش‌های درمان آن، پادرد و مشکلات مربوط به آن، اندام تناسلی مردان، استفاده از لنز چشمی، دوران قاعدگی و مشکلات مربوط به خواب بیشترین مقوله‌های موضوعی در بخش بهداشت یاهو انسرز است. نتیجه‌گیری: نتایج بدست آمده از پژوهش نشان می‌دهد بیشتر سؤالات در رابطه با جنبه‌ای از یک بیماری است.

---

زمینه و هدف: بسیاری از نظریات رفتار اطلاعاتی به دلیل نشأت گرفتن از نظریات یکسان در حوزه‌های مشابه و یا شیوه‌های نظریه‌پردازی مشترک، دارای پیوندهای مفهومی هستند. این مقاله بررسی و مقایسه سه نظریه مطرح در حوزه رفتار اطلاعاتی با هدف تبیین روابط مفهومی موجود است.
روش: در این مطالعه ابتدا مبانی نظری و رویکردهای سه نظریۀ فقر اطلاعاتی، سرریز اطلاعاتی و سرمایۀ اجتماعی در حوزه رفتار اطلاعاتی بررسی و سپس با رویکردی تحلیلی روابط مفهومی موجود تبیین شد.
یافته‌ها: نظریۀ فقر اطلاعاتی وجود طبقات اجتماعی و عضویت در گروه‌های اجتماعی را مسبب بروز فقر اطلاعاتی می‌داند در حالیکه نظریۀ سرریز اطلاعاتی به سردرگمی فرد در مواجهه با انبوهی از اطلاعات اشاره دارد. نظریۀ سرمایه اجتماعی که ریشه در تحلیل شبکه‌های اجتماعی دارد به منابع درونِ شبکۀ اجتماعی یک فرد برای دستیابی به اطلاعات می‌پردازد. دو نظریۀ فقر و سرریز اطلاعات به پرهیز از اطلاعات اشاره دارند، یعنی موقعیتی که اطلاعات وجود دارد اما دسترسی به آن محدود شده است. دو نظریۀ سرمایه اجتماعی و فقر اطلاعاتی به ساختار طبقات اجتماعی در اطلاع‌جویی تأکید دارند و به اهمیت وجود اعتماد در میان افراد جامعه برای دسترسی به اطلاعات می‌پردازند.
نتیجه‌گیری: کتابخانه‌ها می‌توانند با ارائۀ برنامه‌هایی سرمایه اجتماعی کاربران را تقویت کنند و بر سرریز اطلاعات و فقر اطلاعاتی آن‌ها غلبه کنند.

---

زمینه و هدف: تصویر به‌عنوان شکلی از مدرک که می‌تواند حجم قابل‌توجهی از اطلاعات را منتقل کند به‌خصوص در حوزه پزشکی از اهمیت خاصی برخوردار است. ویژگی‌های متفاوت تصاویر و الگوریتم‌های مختلف جستجو در سیستم‌های بازیابی تصاویر پزشکی و نبود مرجعی جهت ارزیابی کیفیت بازیابی‌های انجام شده، همه انجام یک تحلیل ساختار یافته در حوزه سیستم‌های بازیابی تصاویر پزشکی را ضروری می‌نماید. هدف از این پژوهش تحلیل ساختار یافته سیستم‌های بازیابی تصاویر پزشکی در مقالات بین سال‌های 2011 – 2000 می‌باشد
روش: عمده‌ترین پایگاه های علمی شاملScopus ، MEDLINE، Web of Knowledge (ISI) و Google Scholar با استفاده از کلیدواژه‌های استاندارد و واژه‌های مربوط به زبان انگلیسی در فاصله زمانی 2000 تا 2011 مورد جستجو قرار گرفتند. تمامی مقالات یافت شده، با استفاده از فرم ارزیابی نقادانه استاندارد مورد بررسی و نمره گزاری قرار گرفته و مقالاتی که بیش از نصف نمره کیفیت را دریافت کرده‌اند، واجد شرایط ورود به مراحل بعد بودند. سپس، داده‌های مهم مربوط به مطالعات استخراج شده و دسته‌بندی گردیدند.
یافته‌ها: تعداد 86 مقاله بررسی شده به سه گروه عمده تقسیم شدند. گروه اول به معرفی سیستم‌های جدید بازیابی تصاویر پزشکی پرداخته بودند (45%)، گروه دوم چارچوب جدیدی برای سیستم‌های اصلی بازیابی تصاویر پزشکی ارائه داده بودند (40%) و گروه آخر از مطالعات نیز ارزیابی سیستم‌های بازیابی تصاویر پزشکی را بر عهده داشتند (15%). طی سال‌های 2011 – 2000 با رشد تولیدات علمی این حوزه مواجه هستیم و در سال 2009 رشد چشمگیری داشته است. نتایج این مطالعه نشان داد که سیستم‌های بازیابی تصاویر پزشکی به سمت بازیابی مبتنی بر محتوا (66%) و رویکرد ترکیبی (هم مبتنی بر متن و هم مبتنی بر محتوا) (20%) سوق پیدا کرده‌اند.  
نتیجه‌گیری: با توجه به مطالعات انجام گرفته می‌توان گفت که با به‌کارگیری سیستم‌های تصاویر پزشکی در کنار سیستم‌های پشتیبان تصمیم‌گیری و سایر سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی بیمارستانی می‌توان به کادر بالینی مراکز درمانی و بهداشتی برای ارائه بهتر و مؤثرتر در خدمات و در امر تشخیص کمک کرد. از سوی دیگر این سیستم‌ها می‌توانند در حوزه آموزش و پژوهش نیز نقش مهمی ایفا نمایند. هرچه سیستم‌های تصاویر پزشکی به سمت تخصصی‌تر شدن در حوزه‌ای خاص برده شوند و با ویژگی‌های تصاویر جدید طراحی شده باشند به همان نسبت در اهداف خود موفق‌تر خواهند بود.

---

طبیعت عمده مطالعات تعامل انسان و اطلاعات مبنایی کارکردگرایانه و عملی دارد که می‌تواند منشعب از نظریات جامعه مدرن و پسامدرن باشد. با توجه به آثار دریافتی و مطالعاتی که  اخیراً در برخی مجلات داخلی منتشر شده است می‌توان علاقه‌مندی پژوهشگران ایرانی برای به‌کارگیری رویکردها و دیدگاه‌های پست‌مدرن را هم در این حیطه مشاهده کرد. در این راستا ما شاهد گسترش و تکثر روش‌های پژوهش در مطالعات مرتبط در حوزه تعامل انسان با اطلاعات هستیم بطوریکه دامنه روش‌های بررسی وجوه تعاملات انسان با هر آنچه می‌توان آن را اطلاعات نامید، از روش‌های صرف کمی به روش‌های کیفی و آمیخته تسری پیداکرده است. این گستردگی روش شناسانه، متأثر از تنوع جهان‌بینی‌های پژوهشگران، باعث شده تا همزمان با فزایندگی تولید مقالات، شاهد تنوع روش‌های بکار گرفته‌شده در مطالعات دریافتی هم باشیم. به نظر می‌رسد توجه به اصول متنوع روش‌شناسی غرب و توجه تقریباً نوظهور پژوهشگران کتابدار به مباحث جامعه‌شناسی، مبانی روان‌شناسی شناختی و همچنین جامعه‌شناسی علم در این فرایند بی‌تأثیر نبوده باشد.

---

زمینه و هدف: تعامل انسان و اطلاعات، چه به لحاظ کاربرد در زندگی روزمره و چه از منظر جهت‌گیری پژوهش‌ها، وابسته به پیش‌فرض‌هایی است که دربارۀ چیستی اطلاعات پذیرفته می‌شوند. این پیش‌فرض‌ها گاه آنچنان بداهت می‌یابند که برای تحقیق دربارۀ پدیده‌های جدید اجتماعی، بازگشت به تعاریف و تلقیات اولیۀ انسان دربارۀ اطلاعات ضرورت می‌یابد. کالاسازی اطلاعات و تعریف آن به‌عنوان چیزی عینی، امروزه جزو پیش‌فرض‌های بدیهی است. مقالۀ حاضر تلاش دارد تا با استفاده از «نظریۀ انتقادی»، پیش‌فرض‌های یاد شده در تعریف اطلاعات را نقد کند و دسته‌بندی جدیدی از تعاریف موجود دربارۀ اطلاعات به دست دهد.
روش: روش مقالۀ حاضر، سندی  و رویکرد آن تحلیل مفهومی است. برای باز کردن یک مفهوم یا ارائۀ تحلیل‌های بدیل دربارۀ آن، با استفاده از روش سندی مستندات اصلی‌ که پایۀ استدلال هستند جمع‌آوری می‌گردند و با تکیه بر آن‌ها، مفاهیم موجود تحلیل و نقد، و مفاهیم جدید بسط داده می‌شوند.
یافته‌ها: بررسی تعاریف اطلاعات با عینک نظری «نظریۀ انتقادی» نشان می‌دهد که آن دسته از تعاریفی که پیش‌فرض آن‌ها از اطلاعات، عینی بودن آن است، به کالاسازی اطلاعات و انحصار آن منتهی می‌شوند که مقدمه‌ای است برای برتری دادن به فرد در برابر جمع و مزیت قائل شدن به تسلط در برابر مشارکت. بنابراین همۀ تعاریفی که چنین پیش‌فرضی دارند (تعاریف نشانه‌شناختی عین‌باور و تعاریف شناختی) اسارت‌آور تلقی می‌گردند و همۀ تعاریفی که اطلاعات را امری ذهنی و زبانی می‌دانند (تعاریف نشانه‌شناختی ذهن‌باور و تعاریف گفتمانی) رهایی‌بخش دانسته می‌شوند.
نتیجه‌گیری: تعاریفی از اطلاعات که به کالاسازی آن منتهی می‌شوند، به تحقیقاتی دربارۀ اطلاعات می‌انجامند که به محتوای تعامل اطلاعاتی می‌پردازند و نتایج آن تحقیقات عموماً آمادگی لازم برای به‌کارگیری جهت کنترل اجتماعی را دارند. در عوض، تعاریفی از اطلاعات که در برابر کالایی‌سازی آن مقاوم هستند، منجر به تحقیقاتی می‌شوند که به ساختار تعامل اطلاعاتی می‌پردازند و تمام ساختارهای ایجادکنندۀ تعاملات اطلاعاتی ناسالم را بررسی و نقد می‌کنند. 
 

---

زمینه و هدف: هدف این مقاله تمرکز بر دو مفهوم اصلی در حوزه رفتار اطلاعاتی، یکی کلمه "اطلاعات" به عنوان کوچک‌ترین و در عین حال اساسی‌ترین مفهوم در موضوع رفتار اطلاعاتی  و دیگری خود مفهوم  "رفتار اطلاعاتی" است. یافته های این مطالعه نشان می‌دهد که ظهور  کلمه "اطلاعات" به قرن 14 میلادی و آثار چاوسر  باز می‌گردد. پیشینه همچنین نشان می‌دهد که درباره معنای واقعی این مفهوم  توافق نظر وجود ندارد و هر مؤلف و اندیشمندی  این واژه را آن‌گونه که می‌خواهد یا درک می‌کند، تفسیر نموده است. در نتیجه، تا کنون 29 معنا و برداشت مختلف از این واژه و مفهوم پیشنهاد شده است. به نظر می‌رسد که مشکل موجود ناشی از کاربرد چندگانه این واژه در رشته‌ها و حوزه‌های مختلف است. به علاوه، در مورد ماهیت، معنا، و منشأ واژه‌ی کلی "رفتار اطلاعاتی" نیز توافق وجود ندارد. اندیشمندان تفسیرهای خود را درباره این مفهوم بر اساس درک شخصی خود دارند.
روش: روش پژوهش مرور پیشینه و بررسی متون است.
یافته‌ها: یافته های این مطالعه نشان می‌دهد که ظهور  کلمه "اطلاعات" به قرن 14 میلادی و آثار چاوسر  باز می‌گردد. پیشینه همچنین نشان می‌دهد که درباره معنای واقعی این مفهوم  توافق نظر وجود ندارد و هر مؤلف و اندیشمندی  این واژه را آن‌گونه که می‌خواهد یا درک می‌کند، تفسیر نموده است. در نتیجه، تا کنون 29 معنا و برداشت مختلف از این واژه و مفهوم پیشنهاد شده است. به نظر می‌رسد که مشکل موجود ناشی از کاربرد چندگانه این واژه در رشته‌ها و حوزه‌های مختلف است. به علاوه، در مورد ماهیت، معنا، و منشأ "رفتار اطلاعاتی" نیز توافق وجود ندارد.
نتیجه‌گیری: نتایج این مقاله تاکیدی است بر اهمیت رفتار اطلاعاتی به عنوان یک قابلیت غریزی، اجتماعی- شناختی. در این مقاله نشان داده شد که ما در آغاز مسیری هستیم که به درک ماهیت پیچیده‌ی رفتار اطلاعاتی از جمله منشأ، تکامل، و توسعه آن خواهد انجامید.
 

---

زمینه و هدف: این مقاله رفتار فرمول‌بندی مجدد عبارت جستجوی کاربران را با توجه به سبک‌های شناختی کلی‌نگر و جزئی‌نگر، وظیفه جستجو و میزان تجربه در محیط وب بررسی می‌کند. روش: این پژوهش از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی و با ابزار مشاهده اجرا شده است. تعداد 321 عبارت جستجو از 44 آزمودنی تحلیل شد. ابزارهای گردآوری داده‌ها آزمون سبک‌شناختی رایدینگ، پرسشنامه تجربه وب و وظایف جستجو بودند. یافته‌ها: نتایج نشان داد افراد جزئی‌نگر از تعداد عبارت جستجوی بیشتر و طولانی‌تری نسبت به کلی‌نگرها و افراد باتجربه بالا از تعداد عبارت بیشتر و کوتاه‌تری نسبت به افراد باتجربه پایین برای تکمیل وظایف استفاده کردند. پنج روش (جدید، افزودن، جایگزینی، حذف، تکرار) در فرمول‌بندی مجدد عبارت جستجو شناسایی شد. بین مقوله افزودن و جایگزینی کلمات همبستگی قوی مشاهده شد. از نظر روش فرمول‌بندی مجدد عبارت جستجو در دو سبک‌شناختی کلی‌نگر و جزئی‌نگر و میزان تجربه تفاوت مشاهده شد و جزئی‌نگرها در فرمول‌بندی مجدد عبارت جستجو فعالانه‌تر از کلی‌نگرها عمل کردند. همچنین براساس نوع وظیفه مشخص شد که با پیچیده‌تر شدن وظایف، تعداد عبارت‌های جستجو برای تکمیل وظایف بیشتر می‌شود. استفاده از روش «حذف» کلمات در عبارت جستجو بعد از عبارت جستجوی «جدید» و «افزودن» کلمات به عبارت جستجو متداول‌تر است. نتیجه‌گیری: درک اینکه چگونه کاربران عبارت‌های جستجوی خود را فرمول‌بندی می‌کنند و چه عواملی بر فرمول‌بندی عبارت جستجوی آنان موثر است می‌تواند از یک سو به پژوهشگران تعامل انسان و اطلاعات و توسعه‌دهندگان نظام‌های بازیابی اطلاعات در توسعه مدلی تعاملی‌تر و کاربرمدارتر برای جستجو کمک کند و از سوی دیگر به کاربران در ارائه پیشنهادهای موثرتر برای فرمول‌بندی دقیق‌تر عبارت جستجو که منعکس‌کننده نیاز واقعی آنان است و نیز بازیابی نتایج مرتبط‌تر یاری رساند.    

---

زمینه و هدف: پژوهش حاضر به بررسی عوامل ایجادکننده احساسات منفی از جمله ترس، عدم قطعیت و اضطراب در فرآیند اطلاع‌یابی می­پردازد. روش: در این پژوهش که به روش کتابخانه­ای انجام شده است، منابع موجود در موضوعات مرتبط با اضطراب کتابخانه­ای، اضطراب اینترنتی، اضطراب رایانه­ای، اطلاع­یابی، اطلاع جویی و بازیابی اطلاعات که در آن­ها به عوامل ایجادکننده احساسات منفی در جستجوگران اطلاعات اشاره شده است، مورد مطالعه قرار گرفته و این عوامل استخراج شدند. یافته­ها: عوامل ایجاد کننده احساسات منفی کاربران در چهار گروه عوامل مربوط به منابع اطلاعاتی، عوامل مربوط به رایانه، اینترنت و پایگاه­های اطلاعاتی، عوامل مربوط به کتابخانه و عوامل مربوط به فرآیند جستجوی اطلاعات دسته بندی و بررسی  شده­اند. نتیجه­گیری: احساسات منفی در حین فرآیند اطلاع­یابی می­تواند بر نتایج این فرآیند تاثیرگذار باشد. عوامل مورد اشاره در مقاله حاضر می­توانند از سوی طراحان نظام­های اطلاعاتی و کتابداران مورد استفاده قرار گرفته تا احساسات منفی کاربران در فرآیند اطلاع­یابی را شناسایی کرده و آن را به حداقل برسانند.  

---

زمینه و هدف: با توجه به رشد روزافزون استفاده از اینترنت به عنوان یکی از مهمترین منابع اطلاعاتی، هدف پژوهش حاضر، شناسایی تعامل اطلاعاتی زنان باردار و تعیین نیازهای اطلاعاتی پزشکی آنها در فروم اینترنتی نی‌نی سایت است.
روش: این پژوهش کاربردی با استفاده از روش‌های تحلیل محتوا و نشانه شناسی انجام شد. از روش تحلیل محتوا برای دستیابی به مضامین موضوع های مبادله شده میان کاربران و نیز برای بررسی نیازهای اطلاعاتی کاربران استفاده شد و برای کشف ابعاد اعتماد میان کاربران فروم، روش نشانه شناسی به کار گرفته شد. نمونه گیری انجام نشد و تمام پیام های مبادله شده در بازه زمانی شش ماهه (مهر تا اسفند 1392) بررسی شد.
یافته ها:بررسی دو فروم قبل از بارداری و دوره بارداری نشان داد کاربران در این فروم‌ها، در مورد جنبه‌های مختلف زندگی گفتگو می‌کنند. پزشکی و سلامت، خرید و فروش، آموزش، تفریح و سرگرمی، دوست یابی و درد و دل، مذهب، سبک زندگی و همدلی از مضامین اصلی گفتگوی کاربران در فروم نی‌نی سایت است. بیشترین نیاز اطلاعاتی زنان مربوط به اختلالات ناباروری، تشخیص و درمان، علائم و عوارض بارداری، مشکلات جنین، اقدامات دوران بارداری و زایمان و تولد است. بعد شناختی و عاطفی از مولفه‌های اصلی اعتماد در میان کاربران بود.
نتیجه گیری: با توجه به توانایی فروم ها در مبادله اطلاعات است و امکان دسترسی سریع به اطلاعات به ویژه اطلاعات سلامت مدیران سایت های سلامت می توانند اقدام به راه اندازی فروم در سایت های خود کنند. 

---

زمینه و هدف: پژوهش حاضر به بررسی رفتارهای اطلاعاتی کودکان و نوجوانان در تعامل با کتاب چاپی و دیجیتالی پرداخته است. در این پژوهش برای مطالعه از کتاب‌های دیجیتالی کتابخانه مجازی کودکان و نوجوانان ایران استفاده‌شده است. هدف پژوهش بررسی تأثیر جنسیت، سن شرکت­کنندگان، و مصور بودن کتاب با ترجیح شکل کتاب است.
روش: در این پژوهش از روش ترکیبی استفاده‌شده است، با روش کیفی رفتارهای اطلاعاتی را بررسی کرده و از آمار کمی نیز برای پاسخ به برخی از پرسش­ها کمک گرفته‌شده است. برای انتخاب نمونه­ها از نمونه­گیری در دسترس استفاده‌شده است، که درنهایت 32 نمونه به‌طور مساوی از بین دو جنس دختر و پسر انتخاب شدند. داده­ها با مشاهده، مصاحبه نیمه ساختاریافته و ضبط مطالب گفتاری جمع­­آوری شد.
یافته‌ها: یافته­ها نشان می­دهد 70% شرکت­کنندگان شکل چاپی را به دیجیتالی ترجیح می­دهند. جنسیت کودکان و مصور بودن کتاب تأثیری در انتخاب شکل کتاب ندارد، هر چه سن کودکان بالاتر می­رود اشتیاق به استفاده از شکل چاپی بیشتر می­شود، درحالی‌که کودکان کم سن­تر با کتاب دیجیتالی به‌عنوان یک منبع سرگرمی نزدیک می­شدند.  
نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد ورق زدن در کتاب چاپی به نسبت کتاب‌های دیجیتال برای کودکان راحت‌تر و خوشایندتر است. در کتاب چاپی عوامل ایجاد حواس­پرتی حداقل است و برای مطالعه طولانی مناسب­تر است.

---

زمینه و هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین تأثیر پیچیدگی عینی و محصول وظیفه‌کاری بر تعامل دانشجویان با نظام‌های بازیابی اطلاعات است.

روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع پژوهش، جزو پژوهش­های کیفی با راهبرد قوم‌نگاری می‌باشد. جامعه آماری را دانشجویان کارشناسی ارشد حوزه علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه فردوسی ورودی سال 92-1391 تشکیل می‌دهند. از طریق سه مرحله نمونه‌گیری (تصادفی طبقه‌ای، نمونه‌گیری سهمیه‌ای و داوطلبانه)، تعداد 30 آزمودنی انتخاب و هرکدام طی جلسات جستجوی انفرادی به انجام 6 وظیفه‌کاری متفاوت از نظر سطح پیچیدگی عینی (بالا، متوسط، پایین) و محصول (ذهنی و تصمیم‌گیری) پرداختند. داده‌های مربوط به رفتار تعاملی دانشجویان با استفاده از ثبت گزارش بلنداندیشی و رخدادها و عملکرد تعامل از طریق پرسشنامه‌ (آلفای کرونباخ= 88/0) سنجیده شدند. روایی ابزارها توسط اعضای هیأت‌علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه فردوسی تأیید شد.

یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که تعامل دانشجویان با نظام‌های بازیابی اطلاعات بر حسب نوع محصول و سطح پیچیدگی عینی وظیفه‌کاری متفاوت است. به گونه‌ای که با افزایش سطح پیچیدگی عینی وظایف‌کاری، کاربران به ترتیب بیشتر به پایگاه‌های علمی، موتورهای جستجو و فهرست‌های رایانه‌ای تحت وب مراجعه می‌کنند؛ تعداد پرس‌وجوهای بیشتر با عبارت جستجوی طولانی‌تری استفاده کرده و نتایج بیشتری را بررسی و منابع بیشتری انتخاب می‌کنند و در نهایت زمان بیشتری به جستجو و انتخاب منابع اطلاعاتی اختصاص می‌دهند. این در حالی است که به‌طورکلی از فرآیند جستجوی وظایف­کاری با سطح پیچیدگی بالا، رضایت و احساس موفقیت کمتری دارند. همچنین، آزمودنی‌ها برای وظایف‌کاری با محصول ذهنی، مدت زمان بیشتری به جستجو در نظام‌های بازیابی اطلاعات (به ترتیب، پایگاه‌های اطلاعاتی علمی، موتورهای جستجو و فهرست‌های رایانه‌ای تحت وب) پرداختند؛ تعداد پرس‌وجوی بیشتری صادر و منابع اطلاعاتی بیشتری مورد بررسی و انتخاب قرار دادند. در پایان، برخلاف تلاش تعاملی زیاد، رضایت کمتری از فرآیند تعامل با نظام بازیابی اطلاعات داشتند.

نتیجه‌گیری:درک چگونگی تأثیر ویژگی­های وظیفه­کاری بر رفتار تعاملی کاربران می­تواند برای طراحان نظام­های تعاملی بازیابی اطلاعات و نیز توسعه­دهندگان نظام­های بازیابی اطلاعات شخصی­سازی­شده در توسعه مدل­های تعاملی راه‌گشا باشد.

---

زمینه و هدف: هدف اصلی نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات، ذخیره و بازیابی اطلاعات مرتبط یعنی ارائه مدارک مرتبط با نیاز اطلاعاتی کاربر است. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان انطباق ربط سیستمی و ربط کاربرمدارانه در پایگاه اطلاعاتی اس. آی. دی،آی. اس .سی و گوگل­اسکولار انجام شده است.

روش: تعداد 15 کلیدواژه از پرتکرارترین کلیدواژه­های فارسی مرتبط با موضوع "تعامل انسان و اطلاعات" و سرعنواهای فرعی آنها انتخاب و در سه پایگاه مذکور به دو زبان انگلیسی و فارسی در دو بازه زمانی دو هفته­ای مورد جستجو قرار گرفتند و نتایج بر­اساس ربط سیستمی که به ترتیب بازیابی و نمایش در پایگاه مشخص می­شود ثبت شدند. ده مقاله اول در هر دوره جستجو به صورت تصادفی در اختیار متخصصان موضوعی قرار داده و برای تعیین میزان ربط موضوعی طیف 1 تا 10 در نظر گرفته شد. تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از روش­های آمار توصیفی و استنباطی (آزمون همبستگی اسپیرمن) در نرم افزار اس. پی. اس. اس صورت پذیرفت.

یافته‌ها: ربط در زبان فارسی از نظر متخصصان موضوعی در پایگاه ISC، کمتر از SID و بالاتر ازGoogle Scholar بوده است. مرتبط­ترین مقالات از نظر متخصصان موضوعی، مقالاتی بودند که در رتبه سوم ربط سیستمی قرار داشتند. مدارک با کمترین نمره ربط سیستمی، از نظر متخصصان موضوعی نیز کمترین ربط را در مقایسه با سایر مقالات داشتند. در زبان فارسی، در پایگاه SID یک همبستگی قوی و مثبت بین نمرات ربط سیستمی و ربط کاربرمدارانه وجود داشت و پایگاه Google Scholar وجود یک همبستگی متوسط بین نمرات هر دو نوع ربط را نشان داد؛ در حالیکه در پایگاه ISC بین نمرات همبستگی وجود داشت. در نهایت یافته­ها نشان داد که پایگاه SID بیشترین تطابق بین نمرات ربط را در هر دو بازه و دو زبان دارد و از نظر جستجو توسط کاربران، به احتمال زیاد نتایج مرتبط ­تری بازیابی خواهد کرد.

نتیجه‌گیری: پایگاه اطلاعاتی SID در جستجوی فارسی و لاتین از الگوی مشابهی با نظر متخصصان موضوعی پیروی می­کند، یعنی دقت بازیافت پایگاه SID در بازیابی اطلاعات بیشتر است. در زبان فارسی در Google Scholar کمترین تطابق مشاهده شد