دکتر شهناز خادمی زاده، خانم زینب محمدی،
دوره ۹، شماره ۲ - ( ۶-۱۴۰۱ )
چکیده
زمینه و هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی کاربردهای داده‌کاوی در ارائه خدمات، مجموعه‌سازی و مدیریت کتابخانه‌های دیجیتالی صورت گرفته است.
روش پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع مطالعات کاربردی و به لحاظ روش در زمره پژوهش¬های کیفی است که به روش مرور نظام‌مند انجام شده است. برای این منظور مقالات از طریق جستجو در پایگاه¬های اطلاعاتی«اشپرینگر»، «امرالد»، «پروکوئست»، «وب‌آو ساینس»، «گوگل اسکالر»، «ساینس دایرکت» و «سمنتیک اسکالر» بدست آمده است. مقالات بین بازۀ زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۱ تحلیل و از الگوی مرور سیستماتیک کیچنهام و چارتر (۲۰۰۷) پیروی شد. با توجه به معیارهای موردنظر تعداد ۱۲۹۶ مقاله بعد از پالایش اولیه استخراج شده است و از بین این مقالات با بررسی عنوان ۷۷ مقاله مرتبط با موضوع شناسایی و وارد بررسی نهایی از طریق بررسی متن کامل شده است که در نهایت تعداد ۲۹ مقاله برای تحلیل نهایی انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش کدگذاری محتوای کیفی استفاده و تجزیه‌و‌تحلیل محتوا از سوی دو کدگذار انجام شد. میزان توافق ارزیابان براساس فرمول مایلز و هابرمن برای تحلیل‌های انجام شده ۵/۷۸ محاسبه شد.
یافته‌ها: بر اساس نتایج تحلیل کیفی در این پژوهش، ۷۵ مضمون پایه، ۱۳ مضمون سازمان‌دهنده و ۳ مضمون فراگیر «خدمات دیجیتال»، «مدیریت کتابخانه دیجیتال» و «مجموعه‌سازی دیجیتال» شناسایی شده است که در مجموع کاربرد داده‌کاوی در کتابخانه‌های دیجیتال را به تصویر کشیده است.
نتیجه‌گیری: با استفاده از تکنیک‌های داده‌کاوی در کتابخانه‌های دیجیتال می‌توان اطلاعات متنوعی را به صورت یکپارچه در طبقات مختلفی ذخیره نمود تا کاربر نهایی بتواند به نیازهای اطلاعاتی خود در کمترین زمان ممکن پاسخ دهد. از طرفی دیگر، کتابخانه ها نیز می‌توانند منابع کاربردی‌تری را از طریق تحلیل علاقه‌مندی های اطلاعاتی کاربران خود تهیه کنند و این نکته در شرایطی که کتابخانه ها با مشکلات مالی روبرو هستند، می‌تواند نقطه عطفی در نظر گرفته شود.
