---

هدف: هدف این مطالعه، واکاوی وضعیت فقر اطلاعاتی بهورزهای شهر تهران بود. پرسش اصلی پژوهش، بررسی وضعیت فقر اطلاعاتی آنها بر اساس نظریه فقر اطلاعاتی چتمن بود. بنا بر نظریه چتمن افرادی که باور ندارند اطلاعات خارج از گروه می‌تواند به آنها کمک کند، تمایل به انجام رفتارهای خودمحفاظتی دارند که دسترسی به اطلاعات رو محدودتر می‌کند. چنین رفتارهایی فقر اطلاعاتی بهورزها را تشدید می‌کند و از آنجا که بهورزها در انتقال اطلاعات میان متخصصان و غیرمتخصصان نقش دارند، فقر اطلاعاتی آنها می‌تواند بر فقر اطلاعاتی جامعه تأثیر بگذارد. بنابراین ارزیابی فقر اطلاعاتی بهورزها در حوزه سلامت ضروری می‌نماید.
روش: این مطالعه پیمایشی، از طریق شناسایی شاخص‌های فقر اطلاعاتی و سنجش فقر اطلاعاتی 154 بهورز انجام شد. نمونه‌گیری با روش تصادفی طبقه‌بندی‌شده و گردآوری داده‌ها از طریق پرسشنامه محقق‌ساخته انجام شد.
یافته‌ها: مؤلفه «فریب»، نشان‌دهنده تلاش برای نمایش واقعیتی نادرست بود. «پنهان‌کاری» یعنی عدم افشای اطلاعات، در رتبه دوم؛ و پس از آن «ربط موقعیتی» قرار داشت که بیانگر گزینش اطلاعات بود. پایین‌ترین میانگین، مربوط به «خطرگریزی» بود که نشان از واهمه بهورزها از پیامدهای اطلاع‌یابی داشت. 6/41 درصد بهورزها در گروه فریب‌کار، 6/21 درصد در گروه ربط موقعیتی، 2/19 درصد در گروه پنهان‌کار و 6/13 درصد در گروه خطرگریز قرار داشتند.
نتیجه­‌گیری: نتایج نشان از فقر اطلاعاتی بهورزها داشت. بیشترین تعداد بهورزها تمایل داشتند دیگران را اغفال کنند. یک پنجم افراد به ربط موقعیتی اطلاعات توجه کردند. برخی با پنهان‌کاری و تعداد کمتری با خطرگریزی به فقر اطلاعاتی خود دامن زده‌اند. قرارگیری برخی در دو دسته، به همپوشانی برخی از مؤلفه‌ها اشاره داشت. مؤثرترین عامل فریبکاری، «کاهش خطر جست‌وجوی اطلاعات» و «بی‌اعتمادی» بود. «ارزشمندی اطلاعات» و «استفاده از اطلاعات خودی‌ها» در ربط موقعیتی تأثیرگذار بود. «مقابله با کمبود مهارت‌های پردازش اطلاعات» و «بی‌اعتمادی» انگیزه اصلی پنهان‌کاری بود. «نامرتبط‌دانستن اطلاعات» و «حفظ حریم خصوصی» بر خطرگریزی مؤثر بود.

---

زمینه و هدف: بسیاری از نظریات رفتار اطلاعاتی به دلیل نشأت گرفتن از نظریات یکسان در حوزه‌های مشابه و یا شیوه‌های نظریه‌پردازی مشترک، دارای پیوندهای مفهومی هستند. این مقاله بررسی و مقایسه سه نظریه مطرح در حوزه رفتار اطلاعاتی با هدف تبیین روابط مفهومی موجود است.
روش: در این مطالعه ابتدا مبانی نظری و رویکردهای سه نظریۀ فقر اطلاعاتی، سرریز اطلاعاتی و سرمایۀ اجتماعی در حوزه رفتار اطلاعاتی بررسی و سپس با رویکردی تحلیلی روابط مفهومی موجود تبیین شد.
یافته‌ها: نظریۀ فقر اطلاعاتی وجود طبقات اجتماعی و عضویت در گروه‌های اجتماعی را مسبب بروز فقر اطلاعاتی می‌داند در حالیکه نظریۀ سرریز اطلاعاتی به سردرگمی فرد در مواجهه با انبوهی از اطلاعات اشاره دارد. نظریۀ سرمایه اجتماعی که ریشه در تحلیل شبکه‌های اجتماعی دارد به منابع درونِ شبکۀ اجتماعی یک فرد برای دستیابی به اطلاعات می‌پردازد. دو نظریۀ فقر و سرریز اطلاعات به پرهیز از اطلاعات اشاره دارند، یعنی موقعیتی که اطلاعات وجود دارد اما دسترسی به آن محدود شده است. دو نظریۀ سرمایه اجتماعی و فقر اطلاعاتی به ساختار طبقات اجتماعی در اطلاع‌جویی تأکید دارند و به اهمیت وجود اعتماد در میان افراد جامعه برای دسترسی به اطلاعات می‌پردازند.
نتیجه‌گیری: کتابخانه‌ها می‌توانند با ارائۀ برنامه‌هایی سرمایه اجتماعی کاربران را تقویت کنند و بر سرریز اطلاعات و فقر اطلاعاتی آن‌ها غلبه کنند.

---

زمینه و هدف: هدف این مقاله بررسی مفهوم فقر اطلاعاتی، سطوح و دلایل ایجادکننده­ی آن در جامعه است.
روش پژوهش: روش مقاله مروری- تحلیلی است.
یافته‌ها: یافته­ها نشان داد که فقر اطلاعاتی بخشی از مشکل بزرگتر فقر است و  منتج از مسائل اجتماعی- اقتصادی، آموزشی و زیربنایی است. فقر اطلاعاتی می­تواند در سطح ماکرو (اجتماع)، مزو (جامعه) و میکرو (شخصی) به بحث گذاشته شود. عوامل متعددی از جمله فقدان دسترسی به اطلاعات، عدم توانایی معنابخشی به اطلاعات، عوامل اجتماعی- اقتصادی و زیرساختی و عوامل مربوط به بافت در ایجاد یا تشدید فقر اطلاعاتی در جامعه مؤثرند. همچنین نشان داده شد دلایل آموزشی، اقتصادی/ مالی، سازمانی/ نهادی، اجتماعی/ فرهنگی، ذهنی/ تشخیصی، شخصی/ نگرشی، و آگاهی اطلاعاتی در ایجاد فقر اطلاعاتی دخیل هستند.
نتیجه‌گیری:  فقر اطلاعاتی مفهومی است که در ادبیات علم اطلاعات و دانش­شناسی کمتر به آن پرداخته شده و با توجه به ضرورت شناخت آن به منظور مقابله و کاهش آن در جامعه، در این مقاله ضمن پرداختن به اهمیت فقر اطلاعاتی، مفاهیم فقر، اطلاعات، فقر اطلاعاتی، فقیر اطلاعاتی، گروه­های در معرض خطر فقر اطلاعاتی و دلایل ایجاد کننده فقر اطلاعاتی را تشریح کردیم و نشان دادیم این مفهوم دارای مضامین همپوشانی با نابرابری اطلاعاتی، خلأ اطلاعاتی، شکاف اطلاعاتی، غنی و فقیر اطلاعاتی، شکاف دیجیتالی و توازن اطلاعاتی است.