فصلنامه روانشناسی شناختی

ازجمله دروسی که دانش‌آموزان در آن ضعف دارند و به افت تحصیلی آن‌ها می‌انجامد، درس ریاضیات است. با توجه به اهمیت این درس، این پژوهش با هدف بررسی نقش نظم جویی شناختی هیجان و توانایی حل مسئله در اضطراب ریاضی دانش‌آموزان دوم تجربی صورت گرفت. روش پژوهش از نوع همبستگی می‌باشد. جامعه‌ی مورد مطالعه در پژوهش حاضر، دانش‌آموزان دختر دوم تجربی شهر یزد بود. بدین منظور 130 نفر از دانش‌آموز دختر دوم تجربی شهر یزد به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند و به پرسشنامه‌های اضطراب ریاضی MARS-R، نظم جویی شناختی CERQ و توانایی حل مسئله PSI پاسخ دادند. برای تحلیل داده‌ها از شاخص‌های آمار توصیفی و آزمون معناداری همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره به شیوه گام به گام استفاده گردید. یافته‌های پژوهش نشان داد که بین نمرات اضطراب ریاضی دانش‌آموزان دو بعد کنترل شخص (249/0-r=) و اعتماد به حل مسئله (348/0-r=) از ابعاد  توانایی حل مسئله رابطه معکوس و معنادار؛ و همچنین با بعد منفی نظم جویی شناختی هیجان (327/0r=) رابطه مستقیم و معنادار وجود داشت؛ و یافته‌های حاصل از رگرسیون نشان داد که توانایی حل مسئله و راهبرد منفی نظم جویی شناختی هیجان جمعا  18 درصد از واریانس اضطراب ریاضی را در سطح   01/0 p< تبیین می کنند و به ترتیب در جهت منفی و مثبت قدرت پیش بینی اضطراب ریاضی را دارند. طبق یافته‌های این پژوهش به مسئولین و به‌ویژه معلمان ریاضی پیشنهاد می‌شود برای افزایش عملکرد ریاضی دانش‌آموزان درزمینه‌ی کاهش نظم جویی شناختی هیجان منفی و افزایش اعتماد به حل مسئله تلاش کنند.  

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش شناختی بر کاهش علائم افسردگی از طریق بهبود انعطاف‌پذیری شناختی و کنترل بازداری در مراجعان خانواده‌درمانی بود. افسردگی از شایع‌ترین اختلالات روان‌شناختی به شمار می‌رود که با افت کیفیت زندگی، اختلال در عملکرد فردی و خانوادگی و افزایش بار اجتماعی همراه است. در سال‌های اخیر، مداخلات آموزش شناختی با هدف ارتقای کارکردهای شناختی و تقویت مهارت‌های تنظیم هیجان، جایگاه ویژه‌ای در درمان‌های روان‌شناختی یافته‌اند.

پژوهش حاضر با روش نیمه‌آزمایشی و طرح پیش‌آزمون–پس‌آزمون با گروه کنترل و مرحله پیگیری انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه زنان مراجعه‌کننده به کلینیک خانواده‌درمانی در شهر تهران بود که ۳۰ نفر از آنان با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه افسردگی بک، مقیاس انعطاف‌پذیری شناختی و آزمون‌های عملکرد اجرایی مربوط به کنترل بازداری بودند. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر تحلیل شدند.

نتایج نشان داد آموزش شناختی در چارچوب خانواده‌درمانی موجب افزایش معنادار انعطاف‌پذیری شناختی و بهبود توانایی کنترل بازداری می‌شود که در نهایت به کاهش علائم افسردگی منجر می‌گردد. یافته‌های این پژوهش علاوه بر غنای نظری حوزه روان‌شناسی شناختی و خانواده‌درمانی، می‌تواند مبنایی برای طراحی مداخلات بالینی کارآمد و بومی‌سازی‌شده در جهت کاهش بار فردی و اجتماعی افسردگی فراهم آورد.