دوره 24، شماره 75 - ( 10-1403 )                   جلد 24 شماره 75 صفحات 96دوره74فصل__Se | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rashidinejad A, kaviani rad M, Mottaqi. Reflection of Hydropolitical Actions of Upstream Tigris and Euphrates Countries on Islamic Republic of Iran's Security: Case study Gap Project in Turkey. jgs 2024; 24 (75) :74-96
URL: http://jgs.khu.ac.ir/article-1-3969-fa.html
رشیدی نژاد احمد، کاویانی راد مراد، متقی افشین. بازتاب اقدامات هیدروپلیتیک کشورهای بالادستی حوضه دجله و فرات بر امنیت ج. ا. ایران: نمونه پژوهی پروژه گاپ در ترکیه. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 1403; 24 (75) :74-96

URL: http://jgs.khu.ac.ir/article-1-3969-fa.html

بازتاب اقدامات هیدروپلیتیک کشورهای بالادستی حوضه دجله و فرات بر امنیت ج. ا. ایران: نمونه پژوهی پروژه گاپ در ترکیه
احمد رشیدی نژاد* 1، مراد کاویانی راد2 ، افشین متقی2
1- دانش‌آموخته دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران ، a_rashidin@yahoo.com
2- دانشیار جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیا، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
چکیده:   (5296 مشاهده)
رود‌های بین‌المللی در قالب مرز یا گذر از مرزهای ملی، بخش مهمی از روابط بین‌الملل را به خود معطوف داشته‏‌اند. به ویژه اینکه، نزدیک به نیمی از جمعیت جهان در داخل حوضه‌ این رودها، و بیش از۹۰ درصد در درون کشورهای دارنده این حوضه‌ها، سکنا دارند. وضعیتی که با ایجاد رابطه انکارناپذیر وابستگی متقابل، منابع آب را به یک مسئله حیاتی برای این کشورها مبدل کرده است. خاورمیانه نمونه‌ایی از چنین مناطق است که با قرارگیری در کمربند خشک جهان، علی‌رغم داشتن 5 در صد از جمعیت جهان، تنها 1 درصد از آب‌های شیرین قابل دسترس را در اختیار دارد. در این میان، موقعیت رودهای دجله و فرات به‌گونه‌ای است که کمترین سازگاری را با مرزهای ملی و یا با ملاحظات سیاسی و استراتژی کشورهای منطقه دارد. سرچشمه‌های دجله و فرات در ترکیه قرار دارند و مقامات ترک ظاهراً بر این باورندکه آنها مالک این منابع هستند. در این باره پروژه‌ایی به نام «گاپ» یا «آناتولی» در قالب ساخت بیش از 22 سد و 19 طرح برقابی و توسعه سیستم کشاورزی در حوضه‌های دجله و فرات تا سال 2023 در دستور کار دولت ترکیه قرار گرفته است، که بازتاب آن در قالب تهدید امنیت زیست محیطی و آبی کشورهای پایین‌دست (عراق، سوریه و ایران) نمود یافته است. بر این اساس، پژوهش حاضر با این فرض که رویکرد هیدروپلیتیک کشور ترکیه (بر بنیاد پروژه گاپ) در شکل تهدید امنیت زیست‌‌محیطی در نواحی غرب و جنوب غرب ایران نمود یافته و تشدید خواهد شد، به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ایی صورت پذیرفته است. نتایج نشان داد که پیامدهای ناشی از اقدامات هیدروپلیتیک ترکیه، محدود به تهدیدات امنیت زیست‌محیطی جنوب غرب ایران نشده، دیگر ابعاد امنیت، در حوزه‌های انسانی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را نیز در بر می‌گیرد.
واژه‌های کلیدی: هیدروپلیتیک، امنیت، ایران، ترکیه، پروژه گاپ
متن کامل [PDF 1542 kb]   (421 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: جغرافیای سیاسی
فهرست منابع
1. احدی پریسا؛ خالدی شهریار؛ احمدی محمود. (1400). پایش آماری پدیده‌ی گردوغبار در استان خوزستان با رویکرد ساعتی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 20(60): 259- 277.
2. اس.گری تیم؛ مصطفی دولتیار. (1389). سیاست آب در خاورمیانه. ترجمه رسول افضلی و رضا التیامی‌نیا. تهران: نشر بین‌الملل.
3. بامداد سروش. (27/11/1393). ماهیگیری سیاسی در گردوغبار، سایت خبری عصر ایران. کد خبر ۳۸۲۴۴۲. به آدرس: www.asriran.com/fa/news/382442
4. بنی‌حبیب محمدابراهیم؛ نرگس خاتون دولت‌آبادی. (1396). ظرفیت‌سازی سیاسی برای دیپلماسی آب و محیط‌زیست جهت حل معضل ریزگردها، فصلنامه علوم اجتماعی، 24(77): 244-284.
5. بهوندی سارا؛ زند مقدم محمدرضا؛ ارغان عباس؛ کرکه آبادی زینب. (1399). بررسی نقش مخاطرات محیطی(ریزگردها) بر اقتصاد جوامع شهری، مطالعه موردی: شهر اهواز، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 20(56): 281- 297.
6. حسینی‌ثابت سیدمسعود. (1396). آثار چالش ریزگردها بر توسعه بخش کشاورزی در مناطق غرب و جنوب غربی کشور. ناشر: موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی. http://assc.ir/upload/upload/dust96.pdf
7. حلبيان اميرحسين؛ مهران شبانکاری. (1395). بررسی روند تغييرات زمانی مکانی تالاب‌های بين‌النهرين و عوامل مؤثر بر آن، فصلنامه انسان و محیط‌زیست، 39(4): 24-9.
8. خالدی کوهسار. (1392). زیان‌هاي اقتصادي طوفان گردوغبار بر استان‌هاي غربی ایران (مطالعه‌ي موردي: ایلام، خوزستان و کرمانشاه)، فصلنامه مدل‌سازی اقتصادي، 7(23): 125- 105.
9. رنجبر حیدری وحید؛ ابراهیم جمشیدی. (1395). بررسی مفهوم امنیت زیست‌محیطی با نگاهی به چالش‌های امنیت زیست‌محیطی ایران، مجله راهبرد اجتماعی فرهنگی، 5(21): 231- 199.
10. روشنی احمد. (1394). اقتصاد مقاومتی توسعه پایدار محیط‌زیست با کنترل پدیده ریزگرد، همایش ملی تفکر بسیجی، پژوهش و اقتصاد مقاومتی. دوره (2).
11. غفاري دیمن؛ رئوف مصطفی‌زاده. (1394). بررسی منشأ اثرات و راهکارهاي پدیده گردوغبار در ایران، نشریه حفاظت و بهره‌برداري از منابع طبیعی، 4(29): 125- 107.
12. قرنی آرانی بهروز؛ شریفی‌یار جواهر؛ غفاری سید رامین. (1396). تحلیل اثرات کم‌آبی هورالعظیم بر جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی زندگی روستاییان، فصلنامه پژوهش‌های روستایی. 8(3): 422- 437. کاویانی‌راد مراد. (1395). همکاری‌های منطقه‌ای؛ راهکاری برای مسئله ریزگردها. ماهنامه دیده‌بان امنیت ملی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی. 82.
13. قندهاري احمد؛ شاداب شادزاد؛ احمد ابريشم‌چي؛ مسعود تجريشي. (1385). اثر فعاليت‌هاي بالادست بر کيفيت آب اروندرود و رودخانه کارون، دومین کنفرانس مديريت منابع آب ايران. دانشگاه فردوسي مشهد.
14. کاویانی‌راد مراد؛ متقی‌دستنایی افشین؛ مختاری‌هشی حسین؛ رشیدی‌نژاد احمد. (1398). تأثیر مناسبات هیدروپلیتیک در پیدایش درگیری‌های بین‌المللی؛ نمونه‌پژوهی: اشغال بلندی‌های جولان، فصلنامه گفتمان راهبردی فلسطین. 1(2): 67- 93.
15. کرمانی مجید؛ طاهریان الهام؛ ایزانلو مریم. (1395). تحلیل تصاویر ماهواره‌ای ریزگردها و طوفان‌های گردوغباری در ایران به‌منظور بررسی منشأهای داخلی و خارجی و روش‌های کنترل آن‌ها، مجله ره‌آورد سلامت، 2(1): 39- 51.
16. کرمی افشین؛ حسن‌‌زاده جواد؛ پیشگاهی‌‌فرد زهرا. (1395). تأثیر هیدروپلیتیک بر مناسبات عراق و ترکیه با تأکید بر دجله و فرات، قزوین: فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام. 5(1): 29- 51.
17. گل‌اندام برده زرد هوشیار. (1396). تحلیل اقتصادی آثار مخرب پدیده ریزگردها بر تولیدات بخش کشاورزی استان کردستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما؛ حمید آماده. دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی.
18. مرادی طادی محمدرضا. (1396). آب و سیاست؛ نگاهی به فرایند سیاسی شدن آب، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. 9(4): 71-90.
19. مظفرپور مهدی. (1395). تدوین استراتژی محیط زیستی مقابله با اثرات پدیده گردوغبار بر امنیت ملی. پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی محیط‌زیست، استاد راهنما: نغمه مبرقعی دینان. دانشگاه شهید بهشتی.
20. موسوي‌نيا سید عارف؛ کماسي حسین. (1393). بررسي چالش‌هاي هيدروپليتيک ايران و عراق با تأکيد بر ابعاد زیست‌محیطی، دومین همایش ملی بحران آب. دانشگاه شهرکرد.
21. میرزایی پور طاهره. (1389). تبیین هیدروپلیتیک حوضه دجله و فرات. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین، گروه آموزشی جغرافیای انسانی. دانشگاه شهید بهشتی.
22. میلانی پانیذ. (29/4/1397). برگزاری مراسم ختم مرگ نخل‌ها در خرمشهر/ خشک شدن 6 میلیون نخل. خبرگزاری برنا. کدخبر: 731120.
23. نجفی‌خواه سمیه. (1386). تأثیر ژئوپلیتیک ترکیه در روابط با همسایگان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما: جعفري ولدانی. دانشگاه علامه طباطبایی.
24. نژادکورکی فرهاد؛ الهه دهقان احمدآبادی. (1397). اثرات زیست‌محیطی گردوغبار. مقاله منتشر نشده. دانشگاه یزد.
25. يزدان‌پناه كيومرث؛ عبدي عطااله؛ كامران حسن؛ جوكار فرزاد (1397). تحليل ژئوپليتيك امنيت زیست‌محیطی پدیده ريزگردها مطالعه موردي: جنوب غرب آسيا، فصلنامه جغرافيا. 16(56): 36-51.
26. (3/7/1391). سه میلیون نخل آبادان شوربخت شدند. سایت همشهری آنلاین. به آدرس: www.hamshahrionline.ir/news/185581/
27. (4/12/1393). بهره‌برداری سیاسی از گردوغبار خوزستان. مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری. به آدرس: www.css.ir/fa/content/113648
28. Water and Poverty: How Access to Safe Water Reduces Poverty. Website ifewater.
29. Al-Ansari, N. (2016), Hydro-Politics of the Tigris and Euphrates Basins. Engineering, 8(3): 140-172. http://dx.doi.org/10.4236/eng.2016.83015. [DOI:10.4236/eng.2016.83015]
30. Al-Ansari, Nadhir, Nasrat Adamo, Knutsson, Sven, Jan Laue.(2018), Geopolitics of the Tigris and Euphrates Basins, Journal of Earth Sciences and Geotechnical Engineering- ISSN: 1792-9040.8(3): 187- 222.
31. Albarakat,Reyadh, Venkat Lakshmi, Compton J. Tucker. (2018), Using Satellite Remote Sensing to Study the Impact of Climate and Anthropogenic Changes in the MesopotamianMarshlands,Iraq.JournalRemoteSens.1-22. https://doi.org/10.3390/rs10101524 [DOI:10.3390/rs10101524.]
32. Ariyoruk, Ayca. (2003/8/14), Turkish Water to Israel? The Washington Institute for Near East Policy, www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/turkish-water-to-israel.
33. Cao, Hui, Guang, Yang(2015) Identification of sand and dust storm source areas in Iran, Article in Journal of Arid Land • October, J Arid Land 7(5): 567-578 doi: 10.1007/s40333-015-0127-8 jal.xjegi.com; www.springer.com/40333. [DOI:10.1007/s40333-015-0127-8]
34. Castelo, Jeremiah. (2020), 10 Critical Water Scarcity Facts We Must Not Ignore. Website resilient. www.resilience.org/stories/2020-01-21/10-critical-water-scarcity-facts-we-must-not-ignore
35. de Queiroz, Albergaria and Tiburcio James, Fábio.(2018), The Effectiveness of Governance Mechanisms in Scenarios of Water Scarcity: The Cases of the Hydropolitical Complexes of Southern Africa and Jordan River Basin. Economics, Law and Policy. ISSN 2576-2060.1-30. https://www.researchgate.net/publication/321080919 [DOI:10.22158/elp.v1n1p17]
36. DOI: 10.9790/0837-2303106778
37. Grech-Madin, Charlotte؛ Stefan Döring, Kyungmee Kim, Ashok Swain. (2018), Negotiating water across levels: A peace and conflict ''Toolbox" for water diplomacy. Journal of Hydrology. 100-1090. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2018.02.008 [DOI:10.1016/j.jhydrol.2018.02.008.]
38. https://wholives.org/our-mission/mission
39. Kankal,Murat; Sinan Nacar and Ergun Uzlu.(2016), Status of hydropower and water resources in the SoutheasternAnatolia Project (GAP) of Turkey. ISSN: 2352-4847.123- 128. [DOI:10.1016/j.egyr.2016.05.003]
40. Kibaroglu, A.(2002), building a Regional a regime for the waters of the euphrates- tigris river basin. International and national water law and policy series. The hague, the netherland: kluwer law international. www.amazon.com/Building-Regime-Euphrates-Tigris-International-National/dp/9041118977 [DOI:10.1163/9789004480100]
41. Klimes, Martina؛ David Michel؛ Elizabeth Yaari؛ Phillia Restiani.(2019), Water diplomacy: The intersect of science, policy and practice. Journal of Hydrology. 1362- 1370. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2019.02.049 [DOI:10.1016/j.jhydrol.2019.02.049.]
42. Otto, Betsy; Leah Schleifer. 2020. Domestic Water Use Grew 600% Over the Past 50 Years. World Resourses Institute. www.wri.org/blog/2020/02/growth-domestic-water-use.
43. Piesse, Mervyn.(2016), Opportunities and Challenges for Food and Water Security inSouth-east Turkey. Published by Future Directions International.1-7. www.futuredirections.org.au/publication/opportunities-challenges-food-water-security-south-east-turkey/
44. Rezaei, Davood; Sekkeravani, Samira; Chenari, Marefat Faraji And seyedFarid Dashti.(2018), Study The Iranian Hydropolitical Challenges In The Shared Drainage Basins With Neighboring Countries. IOSR Journal Of Humanities And Social Science(IOSR-JHSS). ISSN: 2279-0837, p-ISSN: 2279-0845.23(3): 67- 78.
45. sansal, burak. (2017/7/18), GAP Project- Case study series Dam displacement- Turkey's Ilisu Dam. www.allaboutturkey.com/gap.html.
46. Schinkelshoek, Rosa. (2017), Who turns the tap? The impact of non-state actors on the hydro-hegemony of Turkey. Thesis MA Modern Middle East Studies.Leiden University- Supervisor: Dr. R. Meijer.
47. Shakoori, Ali; Morsali Edris.(2018), Investigating the effects of Climate and Environmental Factors on Promoting Water Productivity in Rural Communities. The Journal of Spatial Planning, Moderator of Human Sciences.22(2): 47- 73. www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=648558
48. Water and Poverty: How Access to Safe Water Reduces Poverty, (2014/3/26), https://lifewater.org/blog/water-poverty/#:~:text=Water%20and%20Poverty%3A%20How%20Access%20to%20Safe%20Water%20Reduces%20Poverty
49. Worcester, Maxim. (2016), Water Security A Source of Future Conflicts? Institut fur strategie- politik- sicherheits und wirtschaftsberatung. Berlin.1-6. www.futuredirections.org.au/wp-content/uploads/2016/09/The-Future-Beyond-Conflict-Food-and-Water-Security-in-Syria.pdf
50. www.fao.org/3/W4347E/w4347e0k.html.
51. www.gap.gov.tr/en/what-is-gap-page-1.html
52. www.invest.gov.tr/en/pages/home-page.aspx
53. Yalcinkaya, Sedat. (2010), The Euphrates and Tigris Rivers Basin. UNIVERSITY OF TEXAS AT AUSTIN.1-14. www.fao.org/3/ca2132en/CA2132EN.pdf
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Applied researches in Geographical Sciences

Designed & Developed by : Yektaweb