دولت قاجار در ایران برآمده از شرایط ژئوپلیتیکی توسعهطلبی دولتهای اروپایی از جمله روسیه، انگلیس و فرانسه در منطقه خاورمیانه بود. از طرفی موقعیت ژئوپلیتیک ایران در مسائل و منافع منطقهای قدرتهای بزرگ، موجب اهمیت و توجه دوچندان به دربار ایران شد و این توجه و اهمیت ژئوپلیتیکی، زمینۀ روابط خارجی ایران با ابرقدرتهای وقت را به دنبال داشت. بر این پایه دولت ایران جهت ارتباط با دول قدرتمند وزارتخانهای تشکیل داد که مسئولیت رسیدگی به امور خارجی را بر عهده بگیرد. بدینترتیب، واکاوی عملکرد وزارت خارجه در مناسبات سیاسی ایران با دول خارجه بین سالهای (1200-1226 .ش) که نشانگر شرایط و جایگاه ژئوپلیتیک ایران در آن دوران در منطقه و محیط بینالملل است، میتواند برای تاریخنگاران و ژئوپلیتیسینها راهگشا باشد. در این راستا، این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی تبیین و دادهها و اطلاعات آن مبتنی بر اسناد، نسخ خطی و منابع کتابخانهای گردآوری شده است. نتایج پژوهش گویای آن است که وزیر خارجه در این برهۀ تاریخی بهعنوان تجلی وزارت خارجه ضمن واقف نبودن به موقعیت ژئوپلیتیک ایران در منطقه و نظم بینالملل، در امور سطحی وظایف خود وارد شده است و بهواسطه نفوذ دیگر ارکان قدرت در تصمیمگیریهای کلان خارجی عملاً نقش آن تشریفاتی با اختیارات اندک تقلیل مییابد. اما هر چند وزارت خارجه نتوانست مستقل از دیگر ارکان قدرت تصمیم بگیرد ولی سفرایی در این دوره بودند که بهواسطه درک موقعیت ژئوپلیتیک ایران و شرایط جهانی که میتوانستند ضعف دیپلماسی دستگاه قاجاری را مخفی و خلاءهای دستگاه سیاست خارجی ایران را پرکنند.
