دوره 8، شماره 20 - ( 5-1400 )
جلد 8 شماره 20 صفحات 153-129 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
vaez B, nasri A. Rereading Two Travelogues of Qajar Era Based on Systemic Functional Linguistics of Halliday at Ideational Metafunction Level. Journal title 2021; 8 (20) :129-153
URL: http://jls.khu.ac.ir/article-1-1942-fa.html
URL: http://jls.khu.ac.ir/article-1-1942-fa.html
واعظ بتول، نصری عطیه سادات. بازخوانی دو سفرنامه دوره قاجار
در پرتو نظریه زبانشناسی نقش‌گرای هلیدی در سطح فرانقش اندیشگانی. عنوان نشریه. 1400; 8 (20) :129-153
بتول واعظ* 
1، عطیه سادات نصری2
1، عطیه سادات نصری2
1- دانشگاه علامه طباطبایی ، batulvaez@yahoo.com
2- دانشگاه علامه طباطبایی
2- دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده: (4447 مشاهده)
زبانشناسی نقش‌گرای نظاممند هلیدی یکی از رویکردهای معناشناختی در تفسیر و تحلیل متون ادبی است که در مقابل زبانشناسی ساختگرا قرار دارد. در پژوهش حاضر، قابلیت تطبیق این نظریه را در سطح فرانقش اندیشگانی برای بازخوانی سبکی متن دو سفرنامه دوره قاجار بررسی کردهایم و به تفاوت نقش‌های زبان در دو سبک زنانه و مردانه ازطریق نحوه بازنمایی آنها در فرآیندهای فعل پرداخته‌ایم. پرسش اصلی این پژوهش چگونگی بازنمایی تجربیات و مشاهدات دو نویسنده در طول سفر ازطریق ساختار گذرایی شکل گرفته در فرآیندهایی است که جهان تجربی دو سفرنامه را به‌تصویر کشیده است. با گزینش بخش‌های مشابه در هریک از سفرنامه‌ها، به بررسی پانصد نمونه فرآیند در هریک پرداختیم. پس از مشخص‌کردن نوع هریک از فرآیندها و آمارگیری، درصد فراوانی کاربرد هریک از فرآیندهای ششگانه (مادی، ذهنی، رابطه‌ای، کلامی، رفتاری، و وجودی) را در فرانقش اندیشگانی مقایسه کردیم. نتایج حاکی از این است که بسامد بیشتر فرآیند ذهنی در سفرنامه بانوی قاجار، و بسامد بیشتر فرآیند رابطه‌ای در سفرنامه مرد ناشناس، به‌ترتیب، نشان‌دهنده توجه بیشتر بانوی قاجار به جهان درون، و اهمیت بیشتر کشف روابط حاکم در جهان پیرامون و ارزش‌گذاری این روابط در ذهن و زبان نویسنده مرد است. در بررسی میزان کاربرد افزوده‌های حاشیه‌ای در دو سفرنامه، روشن شد که سکینه سلطان 27 درصد بیشتر از مرد ناشناس این افزوده‌ها را در متن به‌کار برده است که توجه بیشتر او را به ثبت جزئیات در طول سفر نشان می‌دهد. از نظر کاربرد انواع افزوده‌های حاشیه‌ای، افزوده مکان و همراهی در سفرنامه نویسنده مرد و افزوده‌های درجه، کیفیت و قصد و علت در سفرنامه نویسنده زن بسامد بیشتری دارد. این موضوع تفاوت سبک را در دو نوشتار با توجه به نوع شکل‌گیری و تصویر تجربیات جهان بیرون در ذهن و نحوه بازنمایی آن در زبان دو نویسنده نشان می‌دهد. از نظر ساخت گذرایی در این دو سفرنامه، هرجا نویسندگان درحال زمینه‌چینی برای بیان مطلب اصلی هستند، جملات از گذرایی کمتری برخوردار است و هرجا رویداد و کلام مهمی مطرح شده است، میزان گذرایی جملات نیز بیشتر بوده است؛ به‌این‌معنا که فرآیندهای فعلی در پیش‌زمینه کلام، دارای تعداد مشارکان بیشتر، ارادی، مثبت، دارای وجه واقعی، با عاملیت بالا و نمود غایی است و فردیت مفعول و میزان تأثیرپذیری مفعول هم نسبت به جملات در پس‌زمینه کلام بیشتر است.
واژه‌های کلیدی: زبانشناسی نقشگرا، فرانقش اندیشگانی، ساخت گذرایی، فرآیندهای فعل، سبک زنانه و مردانه، سفرنامه.
فهرست منابع
1. آقاگل‌زاده، فردوس (1390) تحليل گفتمان انتقادي. تهران: علمي و فرهنگي.
2. ايشاني، طاهره (1393) «بررسي ويژگي‌هاي سبکي و شخصيتي سيمين دانشور با رويکرد زبان‌شناسي نقشگرا». زبان‌شناخت. سال پنجم. شمارة 1: 19-34.
3. ايشاني، طاهره و زينب برزگري (1398) «بررسي سنجشي مضمون و سبک در حکايات و حکمت‌هاي گلستان و بهارستان براساس کارکرد تجربي فرانقش انديشگاني». علم زبان. دورة ششم. شمارة 10: 325-356.
4. پهلوان‌نژاد، رضا و آزاده نجفي (1387) «اهميت نقش ارتباطي زبان در جهت فرآيند زبان‌آموزي در کودکان دبستاني». نوآوري‌هاي آموزشي. سال هفتم. شمارة 28: 47-74.
5. راسخ‌مهند، محمد، و مسعود محمدي‌راد (1394) «تأثير گذرايي بر ساخت جمله در زبان فارسي». پژوهش‌هاي زبان‌شناسي تطبيقي. سال پنجم. شمارة 9: 1-47.
6. رضويان، حسين، و شيوا احمدي (1395) «نگاهي به نقش جنسيت نويسنده در ارائة جزئيات در داستان براساس دستور نقشگرا». جستارهاي زباني. دورة هفتم. شمارة 6: 343-370.
7. سفرنامة عتبات (1391) تصحيح و تحقيق سيد خليل طاووسي. پيام بهارستان. شمارة 15: 319-393.
8. سکينه سلطان (وقارالدوله) (1317 ق) خانوم فردا کوچ است. ويرايش و تدوين زهرا صالحي‌زاده. تهران: اطراف.
9. صدري، نيره (1394) «بررسي سبک‌شناختي گلستان سعدي با تکيه بر زبان¬شناسي نقشگرا». رسالة دکتري دانشگاه علامه طباطبايي.
10. صفايي، مژگان، سيدمحمدرضا عادل، محمود رمضان‌زاده لک (1396) «بررسي و تحليل فرآيندهاي فرانقش انديشگاني در شعر «کسي که مثل هيچ‌کس نيست» اثر فروغ فرخزاد در چارچوب نظرية نقش‌گراي هليدي». شعرپژوهي. سال نهم. شمارة 2: 17-140.
11. طاهري، قدرت¬الـله (1388) «زبان و نوشتار زنانه؛ واقعيت يا توهم؟». زبان و ادب پارسي. شمارة 42: 87-107.
12. عزيزخاني، مريم، سيدرضا نجفي سليمان‌زاده، نصراللـه شاملي (1396) «کاربست دستور نقش‌گراي هليدي بر سورة انشراح». پژوهش‌هاي ادبي- قرآني. سال پنجم. شمارة 4: 69-94.
13. مشکوه‌الديني، مهدي (1395) سير زبان¬شناسي. چاپ هفتم. مشهد: دانشگاه فردوسي مشهد.
14. فالر، راجر (1381) ادبيات به‌منزلة کلام، زبان¬شناسي و نقد ادبي. ترجمة مريم خوزان و حسين پاينده. ويراست دوم. تهران: ني.
15. مهاجر، مهران و محمد نبوي (1393) به‌سوي زبان‌شناسي شعر. تهران: آگه.
16. وفايي، عباسعلي، و فرشته ميلادي (1399) «بررسي جايگاه تجربه‌گر در نظام فکري اشراقي برمبناي فرانقش انديشگاني (مطالعة موردي: رسائل لغت موران و صفير سيمرغ)». ادبيات عرفاني و اسطوره‌شناختي. سال شانزدهم. شمارة 59: 271-296.
17. هليدي، مايکل و رقيه حسن (1395) زبان، بافت و متن. ترجمة مجتبي منشي¬زاده و طاهره ايشاني. چاپ دوم. تهران: علمي.
18. Thompson.Geoff (2004) Introducing Functional Grummar. 2nd ed. London: Arnold Publication.
19. Halliday, Michael and Matthiessen Christian (2004) Introduction to Functional Grammar.3rd ed. Hodder Arnold Pub.
20. Hopper, Paul J. & Sandra A. Thompson) 1980( "Transitivity in grammar and discourse". Language, 56: 251-299. [DOI:10.1353/lan.1980.0017]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 | این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
