دوره 8، شماره 21 - ( 7-1400 )                   جلد 8 شماره 21 صفحات 67-27 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Jalali A, Heidari B. Ambre Gris in Persian and Arabic literature. Journal title 2021; 8 (21) :27-67
URL: http://jls.khu.ac.ir/article-1-1968-fa.html
جلالی علی، حیدری بتول. عنبر در ادبیات فارسی و عربی. عنوان نشریه. 1400; 8 (21) :27-67

URL: http://jls.khu.ac.ir/article-1-1968-fa.html

عنبر در ادبیات فارسی و عربی
علی جلالی1 ، بتول حیدری* 2
1- دانشگاه اصفهان
2- دانشگاه اصفهان ، b.heidari64@yahoo.com
چکیده:   (3255 مشاهده)
حدود و ثغور برخی لغات و تعبیرات در متون پیشینیان، درعین کثرت استعمال و با وجود اهتمام لغت‌نویسان، چنان‌که باید تعیین و ضبط نشده‌ است. ازجمله این لغات «عنبر» است که لغویان جز اطلاعات اندک درباب آن چیزی به‌دست نداده‌اند و خصایص و کاربردهای دیرین آن بر خواننده متون کهن مجهول ‌است. معمولاً، عنبر را به بوی خوش و برخی کاربردهای تزئینی و دارویی آن می‌شناسند، حال‌آنکه سیری کوتاه در متون نظم و نثر عربی و فارسی نشان می‌دهد که این ماده، بیش‌‌ازحد تصور، در زندگی پیشینیان کاربرد داشته و دستمایه مضمون‌سازی‌های متعدد شاعران و نویسندگان نیز شده‌ است. در این نوشتار، متون ادبی، تفسیری، تاریخی، علمی و... در نظم و نثر عربی و فارسی از قرون آغازین اسلام تا عهد صفوی در حد لزوم بررسی شده و شواهد کاربرد این لغت جمع‌آوری و تحلیل شده ‌است. نظریات مختلف درباب معادن عنبر و چگونگی ایجاد آنها، انواع عنبر و بهترین نوع آن، چگونگی استفاده از عنبر، کاربردهای مختلف عنبر، استفاده از عنبر در نام‌ها و نیز احکام فقهی عنبر ازجمله مباحث این نوشتار است.
 
 
واژه‌های کلیدی: عنبر، کارکرد، انواع، متون نظم و نثر ادبیات فارسی و عربی
متن کامل [PDF 9673 kb]   (930 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. آصف، محمدهاشم (1382) رستم‌التواريخ. تصحيح ميترا مهرآبادی. تهران: دنيای كتاب.
2. آلوسي، شهاب‌الدين (1415) روح‌المعاني. تحقيق علي عبدالباري. بيروت: دارالكتب‌العلميه.
3. ابشيهی، شهاب‌الدين (1419) المستطرف. بيروت: عالم‌الكتب.
4. ابن‌ابي‌عون (1369) التشبيهات. به‌کوشش محمد عبدالمعيدخان. کمبريج: دانشگاه کمبريج.
5. ابن‌بسام (1421) الذخيره في محاسن اهل‌الجزيره. بيروت: دارالغرب‌الاسلامي.
6. ابن‌سينا (1388) خواص‌الاشياء. ترجمة محمد زكرياي رازی. تصحيح يوسف بيگ‌باباپور و كاوه عباسی. ‏قم: مجمع ذخاير اسلام.
7. ابن‌عربی، محيي‌الدين (1422) محاضره‌الأبرار. بيروت: دارالكتب‌العلمي.
8. ابن‌عساكر (1415) تاريخ مدينة دمشق. بيروت: دارالفكر.
9. ابوريحان بيرونی (1383) الصيدنه في الطب. ترجمة باقر مظفرزاده. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
10. ابوالفرج اصفهانی (1415) الاغاني. بيروت: داراحياء تراث عربی.
11. اتليدي، محمد دياب (بی‌تا) اعلام‌الناس. قاهره: الموسوعه المکتبه الشامله.
12. احمدی، محسن (1399) «عنبر». در: سايت دايرة‌المعارف بزرگ اسلامی: www.cgie.org.ir. تاريخ دسترسی: 29/9/1400.
13. افطسی، امين‌الدوله (1425) المجموع‌اللفيف. بيروت: دارالغرب الاسلامي.
14. اوجبي، علي (1386) گنجينة بهارستان. تهران: كتابخانة موزه و مركز اسناد مجلس شورای اسلامی.
15. اوحدي، رکن‌الدين (1340) کليات. تصحيح سعيد نفيسي. تهران: اميرکبير.
16. بكری، احمدبن‌عبدالـله (1411) الانوار في مولد النبي(ص). قم: شريف رضی.
17. بهار، مهرداد (1345) واژه‏نامة بندهش. تهران: بنياد فرهنگ ايران.
18. بهزادي، رقيه (1368) بندهش هندي. تهران: علمي ‌و فرهنگي.
19. بيدارمغز محمدعلي (1392) عطريات؛ تاريخ عطريات طبيعي، آزمايشگاهي و بدون الکل. تهران: مرسل.
20. تتوی، قاضی احمد، و آصف‌خان قزوينی (1382) تاريخ الفي‏. تصحيح غلامرضا طباطبايی‌مجد. تهران: علمی ‌و فرهنگی.
21. ثعالبي، ابومنصور (1965) ثمارالقلوب. تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم. قاهره: دارالمعارف.
22. ثعالبي، ابومنصور (1368) غرر اخبار ملوک‌الفرس و سيرهم. ترجمة محمد فضائلي. تهران: قطره.
23. ثعالبي، ابومنصور (1381) اللطف و اللطائف. تحقيق محمود عبدالـله الجادر. بغداد: دارالشؤون الثقافيه العامه.
24. جاحظ (1423) المحاسن و الاضداد. بيروت: دار و مكتبه هلال.
25. جاحظ (1424) الحيوان. بيروت: دارالكتب‌العلميه.
26. جرجانی، اسماعيل (1345) ‏الأغراض‌الطبيه. تهران: بنياد فرهنگ ايران.
27. جرجانی، اسماعيل ‏(1381) يادگار، در دانش پزشكی و داروسازی. تصحيح مهدی محقق. تهران: دانشگاه تهران. مؤسسة مطالعات اسلامی.
28. جرجاني، اسماعيل (1385) الأغراض‌الطبيه. تحقيق حسن تاج‌بخش. تهران: دانشگاه تهران.
29. جرجانی، اسماعيل (1391) ذخيرة خوارزمشاهی. قم: مؤسسة احياي طب طبيعی.
30. جمالی‌يزدی، مطهر (1386) فرخ‌نامه. تهران: اميركبير.
31. جوينی، عطاملك (1385) ‏تاريخ جهانگشا.‏ تصحيح محمد قزوينی. تهران: دنيای كتاب.
32. حافظ، شمس‌الدين‌محمد (1362) ديوان. تصحيح پرويز ناتل‌خانلري. تهران: خوارزمي.
33. حر عاملي (1409) وسائل‌الشيعه. قم: مؤسسة آل‌البيت.
34. حسيني‌آهنگر، بهنام و همکاران (1398) «مسموميت‌هاي ناشي از غذاهاي دريايي در خليج فارس». طب دريا. دورة اول. شمارة 2: 57-66.
35. خاقاني، بديل‌بن‌علي (1385) ديوان اشعار. تصحيح ضياءالدين سجادي. تهران: زوار.
36. خطيب‌بغدادی (1417) تاريخ بغداد. بيروت: دارالكتب‌العلميه.
37. دميری، کمال‌الدين (1424) حياه الحيوان‌الكبری. بيروت: دارالكتب‌العلميه.
38. دهخدا، علي‌اکبر (1373) لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
39. رازی، محمدبن‌زكريا (1333) برءالساعه. ترجمة احمد شريف‌تنكابنی. اصفهان: چاپخانة جاويد.
40. رازی، محمدبن‌زكريا (1387) المنصوري في‌الطب. ترجمة محمدابراهيم ذاكر. تصحيح حازم بكری صديقی.تهران: دانشگاه علوم پزشكی.
41. رافعي، عبدالکريم‌بن‌محمد (1987) التدوين في اخبار قزوين. تحقيق عزيزالـله عطاردي. بيروت: دارالكتب‌العلميه.
42. راوندی،‏ مرتضی (1382) تاريخ اجتماعی ايران. تهران: نگاه.
43. زبيدي، محمدمرتضي (1306) تاج‌العروس. بيروت، دارالمکتبه‌الحياه.
44. زمخشری، جارالـله (1412) ربيع‌الابرار. بيروت: مؤسسة اعلمی.
45. سعدي، مصلح‌بن‌عبدالـله (1385) کليات. تصحيح محمدعلي فروغي. تهران: زوار.
46. سلمان ساوجي (1336) ديوان. تصحيح منصور مشفق. تهران: صفي‌عليشاه.
47. سلمان ساوجي (1348) جمشيدوخورشيد. تصحيح ج.پ.آسموسن و فريدون وهمن. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
48. سلمان ساوجي (1382) ديوان. تصحيح عباسعلي وفايي. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگي.
49. سنايي، مجدودبن‌آدم (1383) حديقه‌‌الحقيقه. تصحيح محمدتقي مدرس رضوي. تهران: دانشگاه تهران.
50. سنايي، مجدودبن‌آدم (1385) ديوان. تصحيح محمدتقي مدرس رضوي. تهران: سنايي.
51. شاردن، ژان (1372) سفرنامة شاردن. ‏ترجمة اقبال يغمايی. ‏تهران: توس.
52. صائب، محمدعلي (1367) کليات ديوان. تصحيح محمد قهرمان. تهران: علمي‌وفرهنگي.
53. صديقی، سهيلا (1396) «گران‌ترين استفراغ جهان را بشناسيد». در: www.isna.ir. تاريخ دسترسی: 20/9/1400.
54. طباطبايي، محمدحسين (1417) تفسير الميزان. قم: دفتر انتشارات اسلامي جامعة مدرسين حوزة علمية قم.
55. طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1365) مكارم‌الاخلاق‏. ترجمة سيدابراهيم ميرباقری. تهران: فراهانی.
56. طبرسي، فضل‌بن‌حسن (1372) مجمع‌البيان. تهران: ناصرخسرو.
57. طغرل احراري (1990) کاروان محبت. تصحيح اسرار رحمان. دوشنبه: عرفان.
58. عبدالعليم، انور (1380) «من أعماق البحار: الحيتان و العنبر». المجله. عدد 45: 60-65.
59. عبدالعليم، انور (1387) «العنبر». قافلة الزيت. شركه أرامكو. مجلد 15. عدد 1: 33-34.
60. عطار، فريدالدين (1386) ‏ اسرارنامه‏. تصحيح محمدرضا شفيعی‌كدكنی.‏ تهران: سخن.
61. علی‌بن‌موسی(ع) (1381) طب‌الرضا. ترجمة نصيرالدين اميرصادقی. ‏تهران: معراجی.
62. فخرالدين‌اسعد (1386) ويس‌ورامين. تصحيح محمد روشن. تهران: صداي معاصر.
63. فرخي، علي‌بن‌جولوغ (1371) ديوان فرخي سيستاني. تصحيح محمد دبيرسياقي. تهران: زوار.
64. فردوسي، ابوالقاسم (1386) شاهنامه. تصحيح جلال خالقي‌مطلق. تهران: مرکز دايره‌المعارف بزرگ اسلامي.
65. فرنبغ‌دادگي (1369) بندهش. ترجمة مهرداد بهار. تهران: توس.
66. فره‏وشي، بهرام (1357) فرهنگ پهلوي به فارسي. تهران: دانشگاه تهران.
67. فقيه‌ايماني، محمدباقر (1383) لواءالانتصار. اصفهان: عطر عترت.
68. قرطبی، ابن‌عبدالبر (1421) جامع بيان‌العلم و فضله. بيروت: دارالكتب‌العلميه.
69. قلقشندي، احمدبن‌علي (بی‌تا) صبح‌الاعشی. بيروت: دارالکتب‌العلميه.
70. كاشانی، عبدالـله‌بن‌علی (1386) عرائس‌الجواهر. تصحيح ايرج افشار. تهران: المعی.
71. کرامتي، يونس؛ و محسن قوسي (1399) «عطرشناسي در سنت داروشناسي دورة اسلامي از سدة سوم تا نهم». پژوهشنامة تاريخ تمدن اسلامي. سال پنجاه‌وسوم. شمارة 2: 539-559.
72. گرامي، بهرام (1399) «عنبر: گوهري ناشناخته در درياي ادب فارسي». بخارا. شمارة ۱۳۷: 411-423.
73. گوشه‌گير، علاءالدين (1383) «تشتت معنايي واژه‌هاي عنبر و کهربا در زبان‌هاي اروپايي». پژوهش زبان‌هاي خارجي. شمارة 18: 65-82.
74. مجلسي، محمدتقي (1404) بحارالانوار. بيروت: مؤسسه‌الوفاء.
75. مجمل‌التواريخ و القصص (1318)‏. تصحيح ملك‌الشعراء بهار‏. تهران: كلالة خاور.
76. محدث نوری (1408) مستدرك‌الوسائل. قم: مؤسسة آل‌البيت.
77. محمد، عبدالفتاح (1433) «العنبر، طيوف من عوالمه في التراث‌العربي». التراث‌العربي. عدد 127: 13-24.
78. مراغی، عبدالهادی (1388) منافع حيوان‏. تصحيح محمد روشن. تهران: بنياد موقوفات محمود افشار.
79. مستغفری، جعفربن‌محمد (1381) ‏طب‌النبي و طب‌الصادق. ترجمة يعقوب مراغی. قم: مؤمنين.
80. مسعودسعدسلمان (1364) ديوان اشعار. تصحيح مهدي نوريان. اصفهان: کمال.
81. مشهدی، کيوان (1396) امبرگريس و همه‌چيز دربارة اين گوهر اقيانوس‌ها. در: www.samoor.com تاريخ دسترسی: 20/9/1400.
82. مظهر، اسماعيل (1365) «حوت العنبر». المقتطف. جزء 4. مجلد 108: 225-231.
83. معزي، محمدبن‌عبدالملک (1362) کليات ديوان. تصحيح ناصر هيري. تهران: مرزبان.
84. معين، محمد (1391) فرهنگ فارسي. تهران: اميرکبير.
85. مقري التلمساني، احمد (1968) نفح‌الطيب. تحقيق احسان عباس. بيروت: دارصادر.
86. مقريزی، تقی‌الدين (1419) رسائل المقريزي. قاهره: دارالحديث.
87. منوچهري، احمدبن‌قوص (1379) ديوان. تصحيح محمد دبيرسياقي. تهران: زوار.
88. مولوي، جلال‌الدين‌محمد (1336) مثنوي معنوي. تصحيح رينولد الين نيکلسون. تهران: اميرکبير.
89. مولوي، جلال‌الدين‌محمد (1374) کليات شمس. تصحيح بديع‌الزمان فروزانفر. تهران: ربيع.
90. نصيرالدين‌طوسی، محمد (1363) تنسوخ‌نامة ايلخانی. ‏تصحيح محمدتقي مدرس‌رضوی. تهران: اطلاعات.
91. نظامي، الياس‌بن‌يوسف (1386) خسرو و شيرين. تصحيح حسن وحيد دستگردي. به‌کوشش سعيد حميديان. تهران: قطره.
92. نظامي، الياس‌بن‌يوسف (1387) هفت‌پيکر. تصحيح حسن وحيد دستگردي. به‌کوشش سعيد حميديان. تهران: قطره.
93. نظامي، الياس‌بن‌يوسف (1388) شرف‌نامه. تصحيح حسن وحيد دستگردي. به‌کوشش سعيد حميديان. تهران: قطره.
94. نظيري‌نيشابوري (1340) ديوان. تصحيح مظاهر مصفا. تهران: اميرکبير و زوار.
95. نويری، شهاب‌الدين (1423) نهايه‌الارب. قاهره: دارالكتب و الوثائق‌القوميه.
96. واعظ‌قزويني، محمدرفيع (1359) ديوان. تصحيح حسن سادات‌ناصري. تهران: علمي.
97. همام، محمدبن‌فريدون (1370) ديوان همام. تصحيح رشيد عيوضي. تهران: صدوق.
98. ياقوت حموي (1423) معجم‌الادباء. ترجمة عبدالمحمد آيتی. تهران: سروش.
99. Kemp, Christopher (2012) Floating gold: a natural (and unnatural) history of ambergris, Chicago: The University of Chicago Press. [DOI:10.7208/chicago/9780226430379.001.0001]
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله مطالعات و تحقيقات ادبی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Literary Studies

Designed & Developed by : Yektaweb