مطالعات و تحقیقات ادبی

در پژوهش حاضر سعی شده نحوه رشد و حرکت یک سوژه انسانی در بستر بین‌المللی نشان داده شود. از بین نحله‌های موجود ادبیات تطبیقی، نحله "رمارک" مورد توجه قرار گرفت. رمارک این علم را نه یک رشته مستقل، بلکه دانشی "میان رشته‌ای" (interdisciplinary) و پلی میان آثار ادبی ملت‌ها می‌دانست. از میان روش‌های مطالعه تطبیقی، شیوه پیشنهادی جرج بردی که شامل چهار مرحله: توصیف (description)، تفسیر (interperation)، هم‌جواری (juxtaposition)، مقایسه (Comparison) است، ملاک قرار گرفته است. "قلب مادر" از اشعار ایرج‌میرزا، شاعر دوره مشروطه است که سالیان مدید توسط معلمان دلسوز کشورمان در کلاس‌های درس زمزمه می‌شود. "ژان ریش پن" سراینده اصلی این شعر و کشور فرانسه خاستگاه اصلی این اثر است. بررسی تطبیقی این سوژه از بُعد تیپ‌شناسی نشان می‌دهد، انسان‌ها، فارغ از تمامی افتراق‌ها ـ که برخاسته از تفاوت‌های فرهنگی آن‌هاست ـ همواره مشترکاتی دارند. مشترکاتی که از روح و روان انسانی و از زندگی اجتماعی آن‌ها نشئت گرفته است. ادبیات تطبیقی می‌تواند در جهت انتقال ذوق و احساس و عواطف و خرد انسان‌ها و ملت‌ها به یکدیگر، به منظور ایجاد ارتباط و پیوند میان اندیشه‌ها و ذوق‌ها و درک و فهم و تأثیر متقابل فرهنگ‌ها نقش‌آفرین و بالنده باشد.

فن ترجمه از همان سده‌های آغازین تاریخ اسلام میان دو زبان عربی و فارسی متداول بوده و باعث به‌وجود آمدن وجوه مشترک بسیاری در حوزه‌های مختلف ادبیات این دو قوم تاریخی شده است. اما جریان ترجمه از زبان‌های اروپایی که در جهان عرب پیش از عصر نهضت آغاز شد و در ایران اندکی قبل از مشروطه، تأثیری بس شگرف و شگفت در شؤون مختلف این جوامع بر جای نهاد. در این مقال فقط به آن دسته از تأثیرها و رهاوردهای ترجمه اشاره شده است که به نحوی در رشد و پیشرفت ادبیات و حوزه‌های مختلف آن مؤثر بوده‌اند، از جمله: تجدد، شیوه‌های جدید تعلیم و تربیت، علوم جدید، شعر، نثر، داستان و مکتب‌های ادبی جدید و هم‌چنین در پایان به برخی کارکردهای دیگر آن مانند تحول در زبان و فرم‌های ادبی و به تبع آن معیارهای جمال‌شناسی ادبی و ذوق مخاطبان آن پرداخته‌ایم.