مطالعات و تحقیقات ادبی

داستان پرمغز و نغز رستم و سهراب که از داستان‌های شگرف و شگفت شاهنامه به شمار می‌رود، از گذشته‌های دور مورد عنایت مخاطبان مختلف این اثر حماسی از هر طیف و طبقه‌ای بوده است؛ از جمله محققان و مدرسان این اثر شگرف. ابیاتی چند در این داستان هزار و اندی شاهنامه هست که "تحریر محل نزاع" مصححان و شارحان شاهنامه شده است. از آن‌جایی که احصا و نقل و نقد تمام ضبط‌ها و شرح‌های مختلف ابیات متنازع فیه از حوصله این مقال بیرون است‌، در این‌جا فقط به نقل و نقد ضبط‌ها و شروح متنوع و متکثر دو بیت آغاز این داستان بسنده کرده‌ایم. از همین رو بعد از طرح مسئله و مقدمه‌ای کوتاه، ابتدا ضبط‌های مختلف هر بیت را طبقه‌بندی کرده و نقل کرده‌ایم و پس از آن شرح‌های مختلف را دسته‌بندی کرده و نقد نموده‌ایم. در پایان مقال متذکر شده‌ایم که از این رهگذر می‌توان دریافت که در درجه اول تا تهیه چاپ پاکیزه و منقحی از شاهنامه که به متن سروده فردوسی نزدیک باشد، فاصله زیادی داریم و در درجه دوم نیز اغلب این شروح گره از کار فروبسته شاهنامه نمی‌گشاید.