در کتابهای بلاغت برای شناخت کنایه پنج معیار ارائه شده است. موضوع این پژوهش بررسی درستی و کارآیی معیارهای چهارم و پنجم است که در شناخت و تعریف کنایه ابهام و آشفتگی آفریدهاند و موجب ناسازگاری تعاریف کنایه با ماهیت کنایات شدهاند. درباره درستی و کارآیی معیار چهارم باید گفت کنایه در واژه و ترکیب شکل نمیگیرد؛ زیرا دربردارنده تصویر مرکبی است که بهضرورت در گزاره کنایی شکل میگیرد و از معنای اولیه دارای مصداقی بیرونی یا مصداقی خیالی برخوردار میشود و سپس زمینه تداعی لازم معنا را فراهم میکند؛ درنتیجه، ازآنجاکه کنایه در جمله شکل میگیرد، باید آن را گزاره کنایی گفت.
درباره درستی و کارآیی معیار پنجم باید گفت معنای حقیقی همه گزارههای کنایی، بنابر ماهیت شیوههای تصویرسازی زبانی، همیشه در واقعیت بیرونی تحققیافتنی نیستند و همیشه مصداق بیرونی و عینی ندارند. بنابراین معنای اولیه کنایه گاه مصداق بیرونی و گاه مصداق خیالی دارد. درهرحال، این معنای اولیه، فراخواننده مدلولهای معنایی همنشین خود است و گذر به ملازم معنا را ممکن میکند. بنابراین برمبنای ماهیت معنای اولیه، گزارههای کنایی را میتوان به سه گروه تقسیم کرد: گروه اول، گزارههای کنایی تصویری که معنای اولیه و لازم معنایشان قابلیت تحقق در واقعیت بیرونی را دارد و لازم معنایشان بر معنایی دارای مصداق عینی دلالت میکند؛ گروه دوم، گزارههای کنایی خیالی که معنای اولیهشان مصداق خیالی دارد و لازم معنایشان بر مفهومی انتزاعی دلالت میکند؛ گروه سوم، گزارههای کنایی شعری که دارای صورخیال مجاز، تشبیه و استعاره هستند و معنای اولیهشان پساز کشف مجازها و استعارات ممکن است قابلیت تحقق در واقعیت بیرونی یا تحقق در خیال را داشته باشد و لازم معنایشان نیز ممکن است بر مصداقی عینی یا مفهومی انتزاعی دلالت کند.
Jabri S. Fundamental Doubts about the Criteria of Allusion Identification. Persian Language and Literature 2016; 23 (79) :83-112 URL: http://jpll.khu.ac.ir/article-1-2388-fa.html
جبری سوسن. تردیدهای بنیادین در معیارهای شناخت کنایه. زبان و ادبيات فارسی. 1394; 23 (79) :83-112