دوره 10، شماره 4 - ( 10-1402 )
جلد 10 شماره 4 صفحات 182-163 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
KIANI S, Kavyani M, Tavasoli A. Temporal-spatial monitoring of the Namak Lake playa changes and its environmental impacts on the surrounding regions. Journal of Spatial Analysis Environmental Hazards 2023; 10 (4) :163-182
URL: http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-3426-fa.html
URL: http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-3426-fa.html
کیانی سارا، کاویانی مراد، توسلی امیرعلی. پایش زمانی- مکانی تغییرات پلایای دریاچه نمک و اثرات زیست محیطی آن بر نواحی پیرامونی. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. 1402; 10 (4) :163-182
سارا کیانی 
1، مراد کاویانی2 ، امیرعلی توسلی2
1، مراد کاویانی2 ، امیرعلی توسلی2
1- دانشگاه خوارزمی ، sara14kiani@gmail.com
2- دانشگاه خوارزمی
2- دانشگاه خوارزمی
چکیده: (1910 مشاهده)
محدوده دریاچه نمک میان سه استان اصفهان، قم و سمنان قرار گرفته است اما کارکرد دریاچه نمک و تأثیرپذیری و تأثیرگذاری آن بر محیط طبیعی، محیط‌زیست و محیط اقتصادی و اجتماعی پیرامون آن و استان‌های دیگری را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. طبیعتاً شکل‌گیری بحران در این دریاچه، می‌تواند از نظر زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی، تأثیرات منفی بر جوامع انسانی و ساکنان نواحی پیرامون داشته باشد. پژوهش حاضر بر آن است که تغییرات زمانی- مکانی پلایای دریاچه نمک و در وهله بعدی بررسی و تحلیل اثرات تغییرات پلایا بر امنیت زیست‌محیطی نواحی پیرامونی را بررسی و واکاوی کند. برای دستیابی به این هدف، در ابتدا، با استفاده از شاخص‌های شوری خاک از جمله شاخص شوری استانداردشده (NDSI)، شاخص شوری 1 (SI1)، شاخص شوری 2 (SI2 ) و شاخص درجه روشنایی(BI)، پهنه‌های نمکی طی بازه زمانی 30 ساله (1992-2021) با فواصل زمانی پنج‌ساله شناسایی شد. سپس با استفاده از روش حداکثر احتمال (Maximum Likelihood) پهنه پلایای نمک پهنه‌بندی شد و به چهار نوع پوشش اراضی، شامل پهنه آبی، پهنه مرطوب، پهنه نمکی و کاربری دیگر طبقه‌بندی شد. نتایج تحقیق نشان داد به دلیل کاهش ورودی آب به دریاچه در نتیجه احداث سد در بالادست حوضه و اثرات تغییر اقلیم، پهنه آبی یا دریاچه فصلی دریاچه نمک از میان رفته و پهنه نمکی در این بخش گسترش‌یافته است. بیشترین تغییرات دریاچه مربوط به بخش شمال غربی دریاچه است که مهم‌ترین رودخانه‌‌ها از جمله جاجرود، شور، قره‌چای و قمرود به این بخش از دریاچه، زهکشی و تخلیه می‌شوند. ازاین‌رو، در نتیجه سدسازی روی رودخانه‌های مذکور، جریان آب به داخل دریاچه، روندی کاهنده را نشان می‌دهد. همچنین به دلیل فقدان سکونتگاه‌ها و جوامع انسانی در نزدیکی دریاچه نمک با توجه به وضعیت طبیعی و اقلیمی منطقه، نمی‌توان در کوتاه‌مدت بروز رخدادهای زیست‌محیطی که مسائل امنیتی و سیاسی را تحت شعاع قرار دهد انتظار داشت.
فهرست منابع
1. اسفندیاری، فریبا؛ سرمستی، نادر؛ فتحی، محمدحسین. 1394. پایش نمکزار پلایای دامغان با پردازش داده‌های ماهواره‌ای چندطیفی. جغرافیا وبرنامه‌ریزی محیطی، سال 26، پیاپی59، شماره 3، 275-290.
2. ابطحی، مرتضی. 1391. روند تغییرات کویر‌های حوضه دریاچه نمک در کواترنر پایانی و هولوسن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان.
3. جاور انصاری، عصمت. 1389. بررسی و شناسایی اشکال ژئومورفولوژی جنوب دریاچه نمک کاشان با استفاده از تصاویر ماهواره ای و سنجش از دور. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جغرافیا گرایش ژئومورفولوژی، دانشگاه خوارزمی (تربیت معلم سابق)، تهران.
4. داورزنی، زهرا. 1397. تحلیل و ارزیابی تغییرات شوری خاک در لندفرمهای بیابانی منطقه سبزوار با استفاده از داده‌های دورسنجی و آمار مکانی. رساله دکتری، رشته مخاطرات ژئومورفولوژی، دانشگاه خوارزمی، تهران.
5. رضایی مقدم، محمدحسین؛ ثقفی، مهدی. 1385. بررسی تحولات ژئومورفولوژیک پلایای کهک، استان خراسان جنوبی بر اساس روش‌های استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و منطق فازی. مجله جغرافیا و توسعه، 43-60.
6. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان قم. 1401. مطالعه جامع و یکپارچه بهره‌برداری از ظرفیت‌های دریاچه نمک، جلد اول: وضعیت منطقه، مهندسین مشاور سامان آب سرزمین.
7. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان قم.1401. مطالعه جامع و یکپارچه بهره‌برداری از ظرفیت‌های دریاچه نمک، جلد اول: تحلیل وضعیت موجود، مهندسین مشاور سامان آب سرزمین.
8. سیف، عبدالله؛ ابطحی، سیدمرتضی. 1392. بررسی تحولات اقلیمی حوضه دریاچه نمک در کواترنر پایانی. نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 17، شماره 46، 91-111.
9. شفیعی، سید احمد. 1401. معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان قم، خبرگزاری جام جم آنلاین. 30 فروردین 1401.
10. فرهنگ ینگجه، رقیه. 1395. شناسایی لندفرم های مستعد تولید ریزگرد در حاشیه شمال باختری دشت کویر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته ژئومورفولوژی گرایش ژئومورفولوژی در برنامه ریزی محیطی، دانشگاه خوارزمی، تهران.
11. فهمی، هدایت. 1396. معاون دفتر برنامه‌ریزی آبفای وزارت نیرو، مصاحبه خبرگزاری خبر آنلاین.
12. قهرودی تالی، منیژه؛ علی نوری، خدیجه. 1396. تغییرات مکانی پلایای حوض سلطان، پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی. سال پنجم، شماره 4، 103- 120.
13. کارگر، ابوذر. 1389. بررسی قلمروهای ژئومورفولوژیکی پلایای سیرجان با تکنیک GIS و RS. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، گرایش ژئومورفولوژی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.
14. کاویانی‌راد، مراد. 1390. امنیت زیست‌محیطی از منظر ژئوپلیتیک. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 20، شماره 23، 85-106.
15. کاویانی‌راد، مراد. 1390. پردازش مفهوم امنیت زیست‌محیطی (رابطه امنیت و اکولوژی). فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هفتم، شماره سوم، 80-100.
16. کاویانی‌راد، مراد. 1390، نسبت ژئوپلیتیکی امنیت زیست‌محیطی و توسعه پایدار؛ مطالعه موردی دریاچه ارومیه. فصلنامه مطالعات راهبردی، سال چهاردهم، شماره اول، شماره مسلسل 51، 115-147.
17. کرمی، صادق، زمستان 1399، بازکاوی پیامد‌ها و شیوه‌های مدیریت تغییرات اقلیمی (نمونه موردی: حوضه آبریز مرکزی ایران)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیستم، شماره 59، 19-37.
18. کیانی، طیبه؛ فرهنگ ینگجه، رقیه 1396، شناسایی لندفرمهای مستعد تولید ریزگرد در حاشیه شمال باختری دشت کویر، سی و ششمین همایش ملی و سومین کنگره بینالمللی تخصصی علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
19. محمدخان، شیرین؛ مرادی‌پور، فاطمه؛ مرادی، انور. 1397. مقایسه و تحلیل گسترش نمکزارهای شمال غربی دریاچه ارومیه با استفاده از داده‌های میدانی، تصاویر ماهواره‌ای و رخساره‌های ژئومورفیک منطقه. هیدروژئومورفولوژی، شماره 17، 185-203.
20. محرابیان، احمدرضا؛ عبدلی، اصغر؛ مصطفوی، حسین؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول؛ احمدزاده، فراهم؛ ابراهیمی، مهرگان. 1386. سیمای پوششی رویشگاه‌های گیاهی استان قم. مجله علوم محیطی، سال پنجم، شماره اول، 81-96.
21. نظم فر، حسین؛ سرمستی، نادر؛ علوی پناه، سید کاظم. 1400. بررسی امکان کالیبراسیون سنجنده‌های LISSIII و ASTER با استفاده از نمکزارهای مناطق خشک ایران. علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره بیست و سوم، شماره 3، 118-131.
22. Abuduwaili, Jilili; Gabchenko, M. V.; Junrong, Xu 2008. Eolian transport of salts—A case study in the area of Lake Ebinur (Xinjiang, Northwest China). In: Journal of Arid Environments 72 (10), S. 1843–1852. DOI: 10.1016/j.jaridenv.2008.05.006.
23. Adams, Kenneth D.; Sada, Donald W. 2014. Surface water hydrology and geomorphic characterization of a playa lake system. Implications for monitoring the effects of climate change. In: Journal of Hydrology 510 (12), S. 92–102. DOI: 10.1016/j.jhydrol.2013.12.018.
24. Castañeda, Carmen; Herrero, Juan; Auxiliadora Casterad, M. 2005. Landsat monitoring of playa-lakes in the Spanish Monegros desert. In: Journal of Arid Environments 63 (2), S. 497–516. DOI: 10.1016/j.jaridenv.2005.03.021.
25. Jebali, A.; Zare Chahouki, A. 2022. Impact of the land-use/cover on the dust emission using meteorological data and satellite imagery. In: Int. J. Environ. Sci. Technol. 19 (8), S. 7763–7776. DOI: 10.1007/s13762-022-03985-4.
26. Krinsley, D. B. 1970. A Geomorphological and Paleoclimatological Study of the Playas of Iran. Part II. Geological Survey Reston Va.
27. Laudadio, C.K., 2010. Remote sensing assessment of rapidly changing lake areas in semi-arid closed basins: modern playa lake response to meteorological variability and implications for pluvial Lake Palomas Holocene highstands.
28. Rezaei Moghaddam, M.H. and Saghafi, M., 2006. A change-detection application on the evolution of Kahak playa (South Khorasan province, Iran). Environmental Geology, 51, pp.565-579.
29. Shaw, P.A. and Bryant, R.G., 2011. Pans, playas and salt lakes. Arid zone geomorphology: process, form and change in dry lands, pp.373-401.
30. Shiran, M., Mozzi, P., Adab, H. and Asadi, M.A.Z., 2021. Remote sensing assessment of changes of surface parameters in response to prolonged drought in the arid zone of central Iran (Gavkhoni playa). Remote Sensing Applications: Society and Environment, 23, p.100575.
31. Zucca, Claudio; Middleton, Nick; Kang, Utchang; Liniger, Hanspeter 2021. Shrinking water bodies as hotspots of sand and dust storms: The role of land degradation and sustainable soil and water management. In: CATENA 207 (10), S. 105669. DOI: 10.1016/j.catena.2021.105669.
32. Wang, Xunming; Xiao, Feiyan; Geng, Xin; Hu, Shi; Wang, Zhaosheng 2022) Spatiotemporal variations in surface water and its significance to desertification in China from 2000 to 2019. In: CATENA 213 (1), S. 106182. DOI: 10.1016/j.catena.2022.106182.
33. Wu, W., 2019. A brief review on soil salinity mapping by optical and radar remote sensing. Research Developments in Saline Agriculture, pp.53-65.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 | این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
