دکتر سعیدمحمد صبوری، دکتر سیدامیرحسن گرکانی،
دوره 12، شماره 46 - ( 6-1404 )
چکیده
هدف: بررسی رخداد فرونشست زمین در کشور و میزان درمعرض قرارگیری سکونتگاه های روستایی در برابر پدیده فرونشست زمین می باشد.
روش پژوهش: در پژوهش حاضر مبتنیبر بررسی‌ها و مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدات و برداشت‌های میدانی بوده است. با استفاده از اطلاعات دریافتی از سازمان نقشهبرداری کشور، نقشه پهنههای فرونشستی کشور و درجه خطر هر کدام از پهنهها شامل خطر بسیارکم، کم، متوسط، زیاد و بسیارزیاد ترسیم گردیده و نقشه های مذکور با موقعیت مکانی روستاها مقایسه شده است.
یافته‌ها: باتوجه به تحلیل دادههای موجود و دردسترس تعداد 302 روستا درمعرض خطر بسیارزیاد، تعداد 768 روستا درمعرض خطر زیاد و تعداد 834 روستا در پهنه خطر متوسط و تعداد 573 روستا در پهنه با خطرکم قرار دارند. به لحاظ درصد وزنی میزان حدود 4 درصد روستاهای کشور درگیر مخاطره فرونشست با خطر متوسط تا بسیارزیاد بوده که از نظر تعداد 1904 روستا درگیر مخاطره با درجه متوسط تا بسیارزیاد هستند و تعداد 573 روستا نیز با درجه خطر کم درگیر مخاطره هستند.
نتیجه‌گیری: بیشترین توزیع استانی روستاهای در معرض خطر فرونشست کشور با درجه بسیارزیاد در استانهای البرز، تهران، خراسانرضوی، قزوین، کرمان، گلستان و همدان میباشد و بیشترین توزیع استانی با درجه زیاد در استانهای آذربایجانغربی، اصفهان، البرز، تهران، خراسانرضوی، سمنان، قزوین، کرمان، گلستان، آذربایجان شرقی، همدان و یزد میباشد. همچنین بیشترین توزیع استانی روستاهای درمعرض خطر فرونشست کشور با درجه متوسط در استانهای آذربایجانشرقی و غربی، اصفهان، البرز، تهران، سمنان، قزوین، کرمان، گلستان، مازندران، مرکزی، هرمزگان، همدان و یزد میباشد.
دکتر سوسن حیدری، دکتر مصطفی کریمی، دکتر قاسم عزیزی، دکتر علی اکبر شمسی پور،
دوره 12، شماره 46 - ( 6-1404 )
چکیده
خشکسالی یکی از مهم‌ترین مخاطرات طبیعی با الگوهای فضایی-زمانی پیچیده است. این پژوهش به تحلیل ویژگی‌های ساختاری و فضایی خشکسالی‌های ایران در سه مقیاس زمانی سالانه، فصلی و ماهانه پرداخته است. برای این منظور، شدت و گستره خشکسالی با استفاده از شاخص RAI و دادههای بارش ماهانه ERA5 در بازه زمانی 42 ساله (1979-2021) محاسبه شد. نخست، پراکنش فضایی و توزیع جهت‌دار مرکز ثقل خشکسالی بررسی و تغییرات فضایی آن طی سال‌ها تحلیل شد. همچنین، ارتباط میان موقعیت مرکز ثقل خشکسالی و گستره آن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در دوره سرد، مرکز ثقل خشکسالی بیشتر در نواحی مرکزی ایران متمرکز است، در حالی‌که در دوره گرم، این مرکز به شمال‌غرب، سواحل دریای خزر و جنوب‌شرق ایران منتقل می‌شود. الگوی توزیع خشکسالی در تمامی مقیاس‌ها به‌طور غالب از شمال‌غرب به جنوب‌شرق بوده است. همچنین، جابجایی مرکز ثقل خشکسالی به سمت شمال‌شرق، شرق، جنوب‌شرق و جنوب، همزمان با افزایش گستره خشکسالی مشاهده شد، در حالی‌که جابجایی به سمت شمال، شمال‌غرب و غرب با کاهش گستره خشکسالی همراه بود. به‌طور کلی، نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که موقعیت مرکز ثقل خشکسالی ارتباط مستقیمی با تغییرات گستره خشکسالی دارد، هرچند که خشکسالی‌های ایران فاقد الگوی فضایی-زمانی منظم و قابل پیش‌بینی هستند.
