دکتر محمد رحمانی، دکتر فرهان احمدی میرقائد، دکتر ساره ملاآقاجانزاده،
دوره 11، شماره 1 - ( 3-1403 )
چکیده
این مطالعه با هدف ارزیابی کیفیت زیستگاههای آبخیز تجن در شمال ایران بر مبنای تغییرات کاربری اراضی در بازه زمانی 1431-1371 و بررسی ارتباط آن با سنجههای تعداد لکه (NP)، تراکم لکه (PD)، تراکم لبه (ED)، بزرگترین لکه (LPI)، شکل لکه (LSI) و جداشدگی (SPLIT) انجام پذیرفت. تصاویر لندست 8 و 4 برای تهیه نقشههای کاربری اراضی در سالهای 1371، 1401 و 1431 با استفاده از روشهای حداکثر احتمال، ترکیب متقاطع و CA-Markov در نرمافزارهای انوی و ترست پردازش شد. کیفیت زیستگاههای حوضه نیز با استفاده از اینوست در سه سناریو بر مبنای نقشههای کاربری اراضی ارزیابی و رابطه آن با تغییرات کاربری اراضی و سنجههای موردنظر بر اساس رگرسیون حداقل مربعات و آزمون همبستگی اسپیرمن تحلیل شد. نتایج نشان داد در بازه زمانی 1371 تا 1431، اراضی جنگلی و کشاورزی به ترتیب بیشترین تغییرات کاهشی (82460- هکتار) و افزایشی (76392 هکتار) را داشتند. زیستگاههای بخش مرکزی حوضه از کیفیت بالاتری نسبت به پهنههای شمالی و جنوبی برخوردار بودند. رابطه کیفیت زیستگاهها با تغییرات کاربری اراضی معنادار و معکوس (-0.95)، با سنجههای NP، PD، ED و LSI غیرمستقیم و معنادار (-0.46) و با سنجههای LPI و SPLIT ضعیف مشاهده گردید. این مطالعه نشان داد که کیفیت زیستگاهها حوضه مطالعاتی تحت تأثیر تغییرات کاربری اراضی و ویژگیهای لکههای سیمای سرزمین طی 30 سال گذشته کاهش یافته و احتمالاً همین روند تا 30 سال آینده نیز ادامه مییابد. نتایج این مطالعه میتواند به عنوان مبنای تصمیمگیری در راستای توسعه کاربریها در منطقه و حفاظت محیطزیست آن قرار گیرد.