داشجوی دکتری عبدالعزیز قاضی زاده، دکتر کمال امیدوار، دکتر غلامعلی مظفری، دکتر احمد مزیدی،
دوره 8، شماره 4 - ( 11-1399 )
چکیده
چکیده
هدف: حوضه کابل به دلیل وقوع سیلاب‌های شدید و بارش‌های سنگین، یکی از مناطق آسیب‌پذیر افغانستان به شمار می‌رود. این پژوهش با هدف شناسایی بارش‌های سنگین (بیش از ۲۰ میلی‌متر) و سازوکارهای همدیدی مرتبط با آن‌ها، به واکاوی بارش‌های سنگین و سیلابی در این حوضه پرداخته است.
روش پژوهش: برای این کار، داده‌های روزانه بارش ۱۸ ایستگاه هیدرولوژیک در محدوده حوضه کابل طی دوره آماری ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۲ با رویکرد محیطی-گردشی تحلیل شد. تحلیل خوشه‌ای با استفاده از روش ادغام وارد انجام گرفت و نقشه‌های همدیدی با استفاده از نرم‌افزار گرادس استخراج گردید.
یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که بارش‌های سنگین و سیلابی در حوضه کابل، تحت تأثیر ترکیبی از عوامل جوی و همدیدی قرار گرفته و سه الگوی همدیدی اصلی عامل بارش‌های سنگین در حوضه کابل می باشد. در الگوی اول (۲۳ مارس ۲۰۰۹)، ناوه‌ای در شرق مدیترانه باعث بارش ۳۱ میلی‌متری در ایستگاه قلعه ملک شد. در الگوی دوم (۱۷ مارس ۲۰۱۴)، ناوه عمیق همراه با نفوذ هوای سرد سیبری منجر به بارش ۵۹ میلی‌متری در ایستگاه باغ عمومی و سرازیر شدن سیلاب در استان‌های پروان، کاپیسا و کابل گردید. در الگوی سوم (۵ فوریه ۲۰۱۷)، ترکیب ناوه، هوای سرد و واچرخند هند ریزش بارش ۶۰ میلی‌متری را در ایستگاه قلعه ملک به دنبال داشت.
نتیجه‌گیری: با بررسی رفتار گردش‌های جوی و سامانه‌های مؤثر، می‌توان وقوع این بارش‌ها را چند روز پیش از ظهور الگوهای مربوطه پیش‌بینی کرد و اقدامات لازم را برای کاهش اثرات زیان‌بار آن‌ها به کار گرفت. نتایج این مطالعه در مدیریت بهینه منابع آبی، آمادگی در برابر خسارات، کاهش آسیب‌ها، و صدور هشدار به‌موقع به مسئولان و ساکنان منطقه اهمیت زیادی خواهد داشت.
