محمود احمدی، فرزانه جعفری،
دوره 5، شماره 3 - ( 9-1397 )
چکیده
بارشهای سنگین و سیلآسای غیرطبیعی در مناطق خشک و کم باران و با پوشش گیاهی تنک در اغلب موارد منجر به رخداد سیلابهای با دبی بالا و غیرقابلپیشبینی شده و همهساله خسارات زیادی در بخشهای تأسیسات زیر بنایی، عمرانی و کشاورزی برای مناطق نیمه جنوبی کشورمان به بار میآورند. هدف اصلی این پژوهش بررسی و شناسایی الگوهای همدیدی و ترمودینامیک بارشهای سنگین و مخاطرهآمیز جنوب ایران است. بدین منظور از دادههای بارش روزانه ایستگاههای منتخب بندرعباس، یزد، کرمان، جیرفت، شیراز و یاسوج و دادههای مرکز ملی پیشبینیهای محیطی آمریکا برای دوره 44 ساله (2014-1970) استفاده شده است. با بررسی بارشهای روزانه بیش از 50 میلیمتر ایستگاههای انتخابی، سامانههای بارش سنگین و سیلآسا شناسایی گردید و با استفاده از دادههای رقومی فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، سرعت قائم جو، مؤلفههای مداری و نصفالنهاری باد، نم ویژه نقشههای مربوطه ترسیم و مورد واکاوی قرار گرفتند. جهت تعیین مسیر و منشأ 105 سامانهی بارشی ورودی به منطقه موردمطالعه، نقشههای فشار تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 700 و 500 هکتوپاسکال بررسی گردید. یافتهها نشان داد که بارشهای سنگین منطقه جنوب ایران در قالب 4 الگوی همدید رخ میدهند. به ترتیب بیشترین تعداد سامانههایی که برای منطقه بارش شدید داشتند، سامانههای سودانی، ادغامی سودانی-مدیترانه ای روی عراق، ادغامی سودانی-مدیترانه ای در شرق مدیترانه و مدیترانهای بودند ازلحاظ منابع تغذیه رطوبتی در تراز 1000 هکتوپاسکال دریای عرب، خلیج عدن، سرخ و خلیجفارس نقش داشتهاند؛ اما در ترازهای 850 تا 500 هکتوپاسکال خلیج عدن، دریای سرخ و خلیجفارس تأمین رطوبت بارشهای سیلابی را بر عهده داشتهاند. بیشترین میزان رطوبت مربوط به دریای عرب بوده و مدیترانه کمترین نقش را در انتقال رطوبت داشته است.