6 نتیجه برای سکونتگاههای روستایی
صادق اصغری لفمجانی، مهدی نادریان فر،
دوره 2، شماره 1 - ( 1-1394 )
چکیده
هجوم ماسههای روان و آثار تخریبی آن بلای طبیعی است و خطر عمدهای در زندگی بشر محسوب میشود. متأسفانه، با شروع خشکسالی و با خشکشدن تالاب بینالمللی هامون در منطقهی سیستان، شکلگیری ماسههای روان و هجوم آنها به سکونتگاههای روستایی همراه با بادهای 120 روزه حاکم بر منطقه آغاز میشود که بروز این پدیده مسائل متعددی را در زندگی روستاییان شهرستان هیرمند به وجود میآورد. برایناساس، شناسایی و تحلیل آسیبپذیری سکونتگاههای روسـتایی در برابر مخاطرات ناشی از هجوم ماسههای روان در سطح روستاهای این شهرستان برای مقابله با آن اهمیت فراوانی دارد. روش تحقیق حاضر توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر بررسی منابع اسنادی، بررسیهای میدانی و تکمیل پرسشنامههای روستا و خانوار است. در اجرای تحقیق، ابتدا ضمن مصاحبه با کارشناسان بنیاد مسکن انقلاب اسـلامی، دهیاران، اعضای شـوراها و خبرگان محلی، از بین 303 روستای واقع در شهرستان هیرمند (جامعهی آماری تحقیق)، 56 روسـتای دارای مشکل ماسههای روان شناسایی گردید. در جمعآوری دادهها، متناسب با گسترهی جغرافیایی محدودهی مطالعه و شرایط حاکم بر روستاهای این شهرستان به طیف گستردهای از شاخصها برای بررسی شدت آسیبپذیری سکونتگاههای روستایی از ماسههای روان حاصل از فرسایش بادی توجه شد. همچنین، در تجزیهوتحلیل اطلاعات، مدل تحلیل سلسلهمراتبی (AHP)، تحلیلهای آماری و تحلیلهای فضایی (برای مقایسهی توأمان اطلاعات مکانی و داده های توصیفی روستاها) و نرمافزارهای Choice Expert، SPSS و ArcGIS استفاده گردید. براساس یافتههای پژوهش، سطح آسیبپذیری روستاهای مورد مطالعه در 38/30 درصد از روستاها شدید یا بسیار شدید است که بخش عمده آنها در قسمتهای شمالی محدودهی مطالعه و در دهستانهای مجاور تالاب خشک هامون واقع شدهاند. از طرف دیگر، نتایج تحقیق مؤید آن است که آثار تخریبی ماسههای روان در اراضی کشاورزی و شبکههای آبرسانی بیشتر از سایر بخشهاست.
هما درستکار گل خیلی، یداله یوسفی، مهدی رمضانزاده لسبوئی، همتاله رورده،
دوره 2، شماره 4 - ( 10-1394 )
چکیده
برنامههای کاهش و پیشگیری از بروز فجایع از جمله سیاستهایی است که کشورها برای افزایش توان و ظرفیت جامعهشان در برابر بلایا، بهدنبال آن هستند. سیلاب از جمله مخاطراتی است که در سالهای اخیر خسارات زیادی در مناطق مورد مطالعه بر جای گذاشته است. با توجه به اینکه نمیتوان از وقوع رخداد سیلاب جلوگیری کرد، ولی میتوان با ارزیابی نقاط تابآور و آسیبپذیر در برابر خطرات احتمالی، تا حدّ زیادی اثرات ناشی از سیلاب را کاهش داد. هدف از انجام این تحقیق، سنجش میزان تابآوری و شناسایی نقاط قدرت و ضعف روستاهای تحتتأثیر سیلاب در حاشیهی نکارود است که بر اساس نمونهگیری تصادفی 8 روستا از بین روستاهایی که تحت تأثیر سیلاب در سالهای اخیر بودهاند، انتخاب شدند. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی و ماهیت آن کاربردی است. بر این اساس برای ارزیابی تابآوری روستاهای مذبور، از چهار بعد اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی و نهادی بر اساس مدل مکان محور (DROP) استفاده گردید. در مرحلهی بعد اطلاعات مورد نیاز از خانوارهای روستاهای نمونه در قالب پرسشنامه، جمعآوری و بعد از کدگذاری در SPSS مورد پردازش قرار گرفت. یافتههای تحقیق نشان میدهد که سکونتگاههای مورد مطالعه در شرایط متفاوتی از نظر تابآوری قرار دارند. با در نظر گرفتن هر چهار بعد تابآوری، مشخص گردید که روستای زرندین سفلی با بیشترین نمره میانگین در رتبهی اول از لحاظ تابآور بودن در برابر مخاطرهی سیل قرار دارد. روستاهای کوهسارکنده و زرندین علیا در جایگاههای بعدی هستند. با توجه به نتایج بدست آمده، روستای گلبستان با کمترین میانگین رتبهی آخر را از نظر میزان تابآوری بدست آورده است.
معصومه نیاستی، سید امیرحسین گرکانی،
دوره 5، شماره 1 - ( 3-1397 )
چکیده
مخاطرات طبیعی در اغلب موارد، تلفات سنگین جانی و مالی بر سکونتگاههای انسانی وارد میسازد. زیرساختهای نامناسب، عدم توزیع عادلانه امکانات میان شهرها و روستاها، نابرابریهای اجتماعی و اقتصادی، سبب روند رو به رشد آسیبپذیری سکونتگاهی کشور در برابر مخاطرات است. هدف از این پژوهش، بررسی آسیبپذیری سکونتگاههای روستایی جابهجاشده شرق استان گلستان پس از سیل 1384 میباشد. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی و دادههای آن در دو بخش کتابخانهای و میدانی جمعآوری شدهاند. جامعه آماری حاضر (1392 خانوار) مجموعهای از، ساکنان شهر فراغی و روستاییانی که به روستاهای چاتال، قپان علیا و سفلا بازگشتهاند میباشد. از این میزان، با توجه به رابطهی کوکران (سطح اطمینان 95 درصد و ضریب خطای 0.05) تعداد 301 خانوار بهصورت تصادفی ساده برای تکمیل پرسشنامه انتخاب و درنهایت باوجود تلاش پژوهشگران، تنها تعداد 185 مورد از پرسشنامهها جمعآوری شد. برای مقایسه آسیبپذیری در دو نمونه، از آزمون t نمونههای مستقل استفادهشده است. از آنجاکه بررسی میزان آسیبپذیری کالبدی تنها با رویکردهای متداول، ممکن نبوده، پژوهش حاضر با استفاده از نرمافزار GIS به پیشبینی مناطقی که پس از رخداد مخاطرات به سبب حساسیت موجود به پهنههای بحرانی تبدیل می شوند پرداخته است. بررسیها نشاندهندهی افزایش میزان آسیبپذیری شهر فراغی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کاهش میزان آسیبپذیری کالبدی – محیطی آن نسبت به سه روستا میباشد. از آنجا که کاهش آسیبپذیری منوط به کاهش خسارات در تمامی ابعاد است؛ نتایج این پژوهش نشان میدهد، بازسازی پس از سیل 1384 استان گلستان نه تنها در کاهش میزان آسیبپذیری شهر فراغی نسبت به سه روستای مورد بررسی، موفق نبوده بلکه بر روند رو به رشد آسیبپذیری آن مؤثر بوده است.
سیدعلی بدری، حسین کریم زاده، سیما سعدی، نسرین کاظمی،
دوره 6، شماره 1 - ( 3-1398 )
چکیده
خسارات گسترده مخاطرات به محیط و کالبد سکونتگاههای انسانی موجب شده است که مفهوم تابآوری در کاهش آثار سوانح، به حوزهای مهم در عرصه مدیریت بحران تبدیل شود. با توجه به این اهمیت، هدف پژوهش حاضر تحلیل تابآوری سکونتگاههای روستایی در برابر زلزله در شهرستان مریوان میباشد. جامعه آماری این پژوهش، شامل روستاهای ۶ دهستان خاوومیرآباد، زریوار، سرکل، سرشیو، کوماسی و گلچیدر است که خانوارهای نمونه از بین روستاهای این دهستانها و به روش تصادفی طبقهبندی شده و ۱۸ روستا به عنوان نمونه انتخاب شدند.برای تعیین حجم نمونه از جدول مورگان استفاده شد و تعداد ۳۱۰ پرسشنامه به صورت تصادفی تکمیل شدند. اعتبار پرسشنامهها با آزمون آلفای کرونبـاخ، 79% به دست آمد. تحلیل آماری دادهها با آزمونهای t تک نمونه، کروسکال والیس و تحلیل واریانس انجام شد. علاوه بر این، از روش دیمتل برای تعیین جهت رابطه میان معیارها، با استفاده از ۶ نفر از کارشناسان و از روش تحلیل شبکهای نیز برای وزندهی به معیارها استفاده شد. یافتههای پژوهش نشان میدهند که میتوان روستاهای مورد مطالعه دارای را بافتی با تابآوری پایین به حساب آورد که مهمترین علت آن وضعیت نامناسب عوامل درونی سکونتگاههای روستایی میباشد از جمله کیفیت پایین ساختوساز و اسکلت نامناسب بناها. .با توجه به نتایج تحلیل واریانس بیشترین تابآوری در دهستان زریوار با میانگین ۲.۹۹ و کمترین تابآوری مربوط به دهستان خاوومیرآباد با میانگین ۱.۸۷ میباشد. در مجموع میتوان نتیجه گرفت که تابآوری سکونتگاههای روستایی در سطح دهستانهای شهرستان مریوان در سطح بسیار پایینی است.
مسلم سواری، حسین شعبانعلی فمی، هوشنگ ایروانی، علی اسدی،
دوره 6، شماره 2 - ( 6-1398 )
چکیده
هدف کلی این تحقیق، مدلسازی اثرات خشکسالی بر معیشت پایدار کشاورزان کوچک مقیاس در سکونتگاههای روستایی بود. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه کشاورزان کوچک مقیاس در روستاهای استان کردستان بود (N=10099). با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 402 نفر از آنها با روش نمونهگیری تصادفی طبقهای چند مرحلهای با انتساب متناسب برای مطالعه انتخاب شدند. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامهای بود که روایی آن از طریق روایی محتوایی و روایی سازه و پایایی آن توسط پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ بررسی شد (α>0.7). تجزیه و تحلیل دادهها بهوسیله نرمافزار SPSSwin18، Lisrel8.54، ArcGis10.5 و Xlstat2016 انجام شد. نتایج آزمون منکندال نشان داد که سطح زیرکشت محصولات آبی و دیم به همراه مقدار تولید محصولات آبی با گذر زمان افزایش یافته است اما بر مقدار تولید محصولات دیم اثر معنیداری از نظر آماری ندارد. همچنین نتایج نشان داد که در بعد اقتصادی بیشترین تأثیر بر توزیع درآمد و هزینههای زندگی بوده است، در بعد اجتماعی بر تعلق مکانی و امنیت و رفاه اجتماعی، بعد محیطی بر آلودگی زیستمحیطی و منابع سرزمین و در بعد نهادی بیشتر بر همکاری و مشارکت مردم تأثیرگذار بوده است. علاوه بر این نتایج مدلسازی معادلات ساختاری نشان داد که خشکسالی بیشترین تأثیرات را ابعاد معیشت پایدار به ترتیب بر بعد اجتماعی، محیطی، اقتصادی و نهادی دارد.
فرهاد عزیزپور، وحید ریاحی، سمیه عزیزی،
دوره 7، شماره 4 - ( 12-1399 )
چکیده
در پی وقوع بحران بیماری کرونا در نقاط مختلف جهان، پراکنش فضایی این بیماری در ایران ناهمگن بوده است. همزمان با رشد روزافزون اطلاعات پیرامون بیماریها و مرگومیر، روشهای متناسب برای تحلیل این نوع دادهها نیز رو به گسترش است. یکی از این روشها، تحلیل فضایی بیماری است. هدف از بررسی الگوی پراکنش فضایی بیماری نه فقط شناخت صرف آن، بلکه شناخت و واکاوی عوامل مؤثر بر پراکنش فضایی بیماری در سطح منطقه مورد مطالعه یعنی شهرستان دماوند به عنوان موضوع اصلی بررسی است. در این پژوهش با ماهیت توصیفی-تحلیلی که در آن برای جمعآوری اطلاعات از روشهای اسنادی-میدانی استفاده شده است، ابتدا اطلاعات مورد نیاز مانند آمار تعداد مبتلایان به کرونا از ابتدای فروردینماه 1399 تا پایان تیرماه 1399 با مراجعه به مرکز بهداشتی-درمانی شهرستان دماوند جمعآوری شد. سپس با روشهای لکههای داغ، منحنی بیضوی انحراف استاندارد، آزمون همبستگی پیرسون و خودهمبستگی فضایی موران در محیط نرمافزار GIS الگوی پراکنش فضایی بیماری و عوامل مؤثر بر شیوع آن نشان داده شد. نتایج حاصله از تحلیل لکههای داغ نشان داد، بیشترین لکههای داغ در سمت غرب و شمال غربی شهرستان قرار دارند و روستاهای قرار گرفته در این لکهها با برخورداری کم از مراکز بهداشتی-درمانی تقریباً دارای تراکم جمعیتی بالایی هستند که در مجاورت یکدیگر و نزدیک به شهرها و در مسیر و جاده اصلی قرار دارند. بیشترین لکههای سرد نیز در نواحی شرق و جنوب شرقی منطقه مورد مطالعه قرار گرفتهاند. نتایج آزمون همبستگی پیرسون و شاخص موران گویای همبستگی معنادار بین عوامل ششگانه مؤثر در شیوع کرونا شامل ضعف در ارائه خدمات بهداشتی-درمانی (0/23)، بالا بودن سطح تعاملات بین سکونتگاهی (0/21)، کوتاه بودن فاصله جغرافیایی بین سکونتگاهها (0/20)، سادهسازی ریسک خطر ابتلا به کرونا (0/19)، ضعف توجه جامعه محلی به اصول مواجهه بهداشتی با مخاطره کرونا (0/17) و ضعف در اطلاعرسانی رسمی از مخاطره کرونا (0/16) با الگوی پراکنش خوشهای است. در این پژوهش شناخت الگوی فضایی پراکنش بیماری کرونا و تحلیل فضایی علل آن میتواند به مدیریت کارای این بیماری کمک نماید.