عنایت اسدالهی، مهری اکبری، زهرا حجازی زاده،
دوره ۱۲، شماره ۴۶ - ( ۶-۱۴۰۴ )
چکیده
هدف: هدف اصلی از این پژوهش شناسایی و تحلیل فصلی فراگیرترین بارشهای سیلآسا در ایران طی سالهای ۱۹۴۰ تا ۲۰۲۳ است.
روش پژوهش: برای رسیدن به این هدف اقدام به دریافت دادههای بارش از پایگاه داده ECMWF با تفکیک مکانی ۲۵/۰ در ۲۵/۰ درجه قوسی برای محدوده ایران طی دوره مطالعاتی شده و گام بعدی با استفاده از صدک ۹۵ام اقدام به محاسبه آستانه بارشهای سیلآسا برای هر یاخته به صورت فصلی شده و روزهای همراه با بارش سیلآسا شناسایی شده و با اعمال شرط بالاترین گسترش مکانی صدک ۹۵ام روزهای دارای فراگیرترین بارش بالاتر از آستانه برای هر فصل شناسایی شده و در پایان به بررسی شرایط جوی حاکم بر آنها پرداخته شده است.
یافتهها: تحلیلها نشان میدهد که بالاترین بارش به میزان ۸۵/۱۴۶ میلیمتر در فصل زمستان و کمترین آن به مقدار ۸۵ میلیمتر مربوط به فصل تابستان میباشد. بالاترین پوشش مکانی بترتیب در فصل بهار(۹/۴۱)، زمستان(۶۹/۴۰)، پاییز(۵۵/۳۲) و تابستان(۸۴/۱۶) رخ داده است. بررسی فشار تراز دریا نشان میدهد که در زمان رخ داد بارش فراگیر فصل تابستان یک کمربند کمفشار از غربیترین تا شرقیترین نقشه جو بالا که ایران داخل آن قرار دارد وجود داشته ولی برای سایر فصول کمربند پرفشار در همین محدوده وجود دارد. تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال در فصل تابستان وجود یک سلول بسته پرفشار دینامیکی بر روی ایران را نشان میدهد ولی در تراز ۸۵۰ هکتوپاسکال دو مرکز کمفشار بر روی عربستان و پاکستان وجود داشته و باعث تشدید ناپایداری بر روی ایران شده است، بنابراین میتوان دریافت که در ترازهای پایینی شرایط جهت ریزش جوی هموار بوده و حتی امگا تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال بر روی ایران در این روز صعود هوا هر چند ضعیف را نشان میدهد. اما در سایر فصول همواره یک ناوه بر روی غرب ایران قرار داشته و در فصل بهار و زمستان الگوهای بندالی حضور فعالی داشته و با سازوکار خود سبب کندی حرکت جریانات و انحراف آنها بر روی منابع رطوبتی شده و زمینه انتقال رطوبت بیشتر از شرایط نرمال را به سمت ایران فرآهم نموده است. در تمامی فصول بجزء فصل تابستان ایران زیر سیطره رودباد بوده است. قرارگیری رودباد بر روی ایران سبب تشدید ناپایداری در ترازهای زیرین شده است. بررسی رودخانه جوی نشان میدهد که در بارشهای فراگیر تمامی فصول همواره رودخانه جوی با منشاء دریای سرخ، خلیجفارس وجود داشته ولی در دو فصل پاییز و زمستان شاخه فرعی هم از دریای مدیترانه دخالت داشته و سبب افزایش میزان بارندگی شده است.
