رضا دوستان،
دوره ۹، شماره ۳ - ( ۹-۱۴۰۱ )
چکیده
چهار فصل طبیعی ویژگی مناطق معتدل جهان است، اما تاریخ شروع، پایان و طول مدت آنها تفاوت دارد. به منظور تعیین شروع و پایان فصول طبیعی ایران از داده های روزانه دمای ظاهری ۳۲ ایستگاه هواشناسی سینوپتیک طی ۶۰ سال از ۱۹۵۹ تا ۲۰۱۸ استفاده شد. شروع زمستان و تابستان به ترتیب دمای ظاهری صفر و ۲۰ درجه، یعنی زمان توقف یا کند شدن فعالیت فیزیولوژی و مرحله زایشی در طبیعت تعیین شد. نتایج نشان داد، همه مناطق ایران چهار فصل طبیعی ندارند، بلکه مناطق ساحلی شمال و مناطق پایین تر از عرض ۲۹ درجه جغرافیایی، فقط دو فصل پاییز (دوره خنک)و تابستان(گرم) دارند، به ترتیب سواحل شمالی، پاییز طولانی تر و تابستان کوتاه تر و مناطق جنوبی بر عکس. در دیگر مناطق ایران، به طور طبیعی چهار فصل، زمستان، بهار، تابستان و پاییز اتفاق می افتد، اما آغاز، پایان و طول مدت فصول، مرتبط با موقعیت جغرافیایی، ارتفاع و سیستم های جوی، متفاوت است. بنابراین به ترتیب از مناطق جنوبی به شمالی، آغاز زمستان ۱۲ دی - ۲۱ آذر، بهار، ۱۲ بهمن - ۱۸ اسفند، تابستان، ۲۷ فروردین - ۳۰ خرداد و پاییز، ۲۳ آبان - ۲۸ شهریور است. از طرف دیگر پایان فصول طبیعی به ترتیب، زمستان ، ۱۱ بهمن-۱۷ اسفند، بهار، ۲۱ اردیبهشت-۲۹ خرداد، تابستان، ۲۲ آبان – ۲۷ شهریور و پاییز، ۲ اردییهشت تا ۲۰ آذر می باشد. در مناطق معتدل ایران، طول فصول انتقالی، منظم بوده و تغییر زیادی ندارد، اما فصل تابستان و زمستان در مناطق شمال غربی و مرتفع غرب، با نظم ۳ ماه در فصل، اما به طرف شرق و جنوب، طول زمستان کوتاه، و تابستان بلندتر است. چنانکه اعتدال اقلیمی از شمال غربی در همسایگی مناطق معتدل کره زمین، به شرق و جنوب کم شده و برعکس بر شباهت آن به اقلیم های بیابانی خشک جنب حاره ای گرم، مرطوب و یا سرد و خشک توران افزوده می شود. اقلیم ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی در منطقه گذار از اقلیم معتدل به اقلیم بیابانی گرم و سرد کره زمین قرار دارد.
