هجوم ماسه‌های روان و آثار تخریبی آن بلای طبیعی است و خطر عمدهای در زندگی بشر محسوب می‌شود. متأسفانه، با شروع خشک‌سالی و با خشک‌شدن تالاب بین‌المللی هامون در منطقه‌ی سیستان، شکل‌گیری ماسه‌های روان و هجوم آنها به سکونتگاه‌های روستایی همراه با بادهای 120 روزه حاکم بر منطقه آغاز می‌شود که بروز این پدیده مسائل متعددی را در زندگی روستاییان شهرستان هیرمند به وجود می‌آورد. بر‌این‌اساس، شناسایی و تحلیل آسیب‌پذیری سکونتگاه‌های روسـتایی در برابر مخاطرات ناشی از هجوم ماسه‌های روان در سطح روستاهای این شهرستان برای مقابله با آن اهمیت فراوانی دارد. روش تحقیق حاضر توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر بررسی منابع اسنادی، بررسیهای میدانی و تکمیل پرسشنامه‌های روستا و خانوار است. در اجرای تحقیق، ابتدا ضمن مصاحبه با کارشناسان بنیاد مسکن انقلاب اسـلامی، دهیاران، اعضای شـوراها و خبرگان محلی، از بین 303 روستای واقع در شهرستان هیرمند (جامعه‌ی آماری تحقیق)، 56 روسـتای دارای مشکل ماسه‌های روان شناسایی گردید. در جمع‌آوری داده‌ها، متناسب با گستره‌ی جغرافیایی محدوده‌ی مطالعه و شرایط حاکم بر روستاهای این شهرستان به طیف گسترده‌ای از شاخصها برای بررسی شدت آسیب‌پذیری سکونتگاه‌های روستایی از ماسه‌های روان حاصل از فرسایش بادی توجه شد. همچنین، در تجزیه‌و‌تحلیل اطلاعات، مدل تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP)، تحلیل‌های آماری و تحلیل‌های فضایی (برای مقایسه‌ی توأمان اطلاعات مکانی و داده های توصیفی روستاها) و نرم‌افزارهای Choice Expert، SPSS و ArcGIS استفاده گردید. بر‌اساس یافته‌های پژوهش، سطح آسیب‌پذیری روستاهای مورد مطالعه در 38/30 درصد از روستاها شدید یا بسیار شدید است که بخش عمده آنها در قسمت‌های شمالی محدوده‌ی مطالعه و در دهستان‌های مجاور تالاب خشک هامون واقع شده‌اند. از طرف دیگر، نتایج تحقیق مؤید آن است که آثار تخریبی ماسه‌های روان در اراضی کشاورزی و شبکه‌های آبرسانی بیشتر از سایر بخش‌هاست.
