دکتر نبی میرزایی، دکتر بهلول علیجانی، دکتر محمد دارند،
دوره 8، شماره 4 - ( 11-1399 )
چکیده
پرفشار جنب حارهای و چرخندهای مدیترانه ازجمله مهمترین سامانههای همدیدی موثر بر اقلیم ایران محسوب می شوند. در این پژوهش اثر موقعیت پرارتفاع جنبحاره بر چرخندهای مدیترانه در زمان ترسالی و خشکسالیهای ایران طی 1979 تا 2020 واکاوی شد. در این راستا از دو دسته داده بهره گرفته شد. از دادههای ایستگاهی برای شناخت دورههای ترسالی و خشکسالی بهره گرفته شد و برای شناسایی موقعیت مکانی پرفشار جنب حارهای از دادههای شبکهای ECMWF-ERA5 استفاده شد. نتایج نشان داد که پرفشار جنب حارهای با 3 سلول واچرخندی (پشته) بر موقعیت امواج جوی موثر بر بارش ایران اثر میگذارد. موقعیت مکانی پرفشار جنب حاره به ویژه پرارتفاع عربستان و شمال آفریقا نقش مهمیتری در موقعیت مکانی چرخندهای موثر بر بارش ایران دارند بطوریکه خشکسالیهای فراگیر با گسترش غربسو پرارتفاع عربستان و ادغام آن با پرارتفاع آفریقا، عدم گسترش ناوه مدیترانه تا دریای سرخ و کاهش سامانههای ادغامی سودانی و مدیترانه رخ میدهد. با جابجایی شرقسوی پرارتفاع برروی دریای عرب و شمال اقیانوس هند ناوه مدیترانه عمیقتر شده و مقدار تموج و به تبع آن بارش کشور افزایش مییابد. بنابراین گسترش شرقسوی واچرخند عربستان و تقویت پشته شمال آفریقا شرایط را برای گسترش ناوه مدیترانه فراهم میکند. هر زمانی پرارتفاع عربستان در شرقیترین حالت خود یعنی برروی دریای عمان و دریای عرب قرار گرفته باشد، از طریق دسترسی به پهنههای بزرگ آب جنوبی منجر به فرارفت رطوبت برای ایران و در نهایت رخداد بارش خواهد شد. عامل اصلی رخداد خشکسالی و ترسالی ایران تغییرات مکانی امواج جوی بواسطه تغییرات مکانی پرارتفاع عربستان است.
