پژوهش های نوین فیزیک

---

موضوع بحث‌انگیز در تئوری‌های تشکیل لس، منشأ دانه‌های کوارتز در اندازه سیلت است که بخش عمده‌ای از نهشته‌های لس را تشکیل می‌دهد. سایش در محیط‌های یخچالی و بادی، هوازدگی فیزیکی و شیمیایی، فورآن‌های آتشفشانی و فرایندهای رودخانه‌ای همگی قادرند ذرات سیلت کوارتزی را در حجم زیاد تولید کنند. از سوی دیگر, هنوز بحث‌های زیادی در باره منشأ رسوبات لس مناطق مختلف جهان وجود دارد. بدون شک با بررسی بافت سطح دانه‌های کوارتز می‌توان سهم محیط‌های مختلف در ارائه سیلت برای تشکیل این نهشته‌ها را ارزیابی کرد که خود می‌تواند راه گشای مناسبی در کشف منشأ این رسوبات باشد. لذا در این تحقیق, بافت سطح ذرات کوارتز در اندازه‌های 350-105 میکرون و 105-75 میکرون در هفت نقطه از رخنمون‌های لس استان گلستان مورد بررسی قرار گرفت و بدین‌وسیله محیط‌های اصلی و فرعی تولید سیلت برای این رسوبات ارزیابی گردید. بر اساس نتایج حاصل، بافت سطح دانه از نوع شکستگی‌های صدفی، موازی و نیمه موازی، پله‌ای و برجستگی‌های تیز و زاویه‌دار در اغلب ذرات کوارتز مشاهده می‌شود. از سوی دیگر, در برخی از دانه‌های کوارتز بافت سطح دانه از نوع حفره‌های انحلالی نامنظم و دانه‌هایی با لبه‌های گرد شده به طور محدود قابل مشاهده است. بر اساس نتایج حاصل فرایند‌های یخچالی محیط اصلی تولید ذرات سیلت برای تشکیل نهشته‌های لس گلستان است و محیط‌های رودخانه‌ای و هوازدگی شیمیایی اهمیت کم‌تری در تولید سیلت کوارتزی دارند.