پژوهش های نوین فیزیک

---

منطقهٔ پژوهش در استان مرکزی در 235 کیلومتری جنوب باختری تهران واقع شده است و بخشی از چهارگوش قم است. از نظر سنگ‌شناسی سنگ‌های آتشفشانی بخش اعظم منطقه را در بر گرفته‌اند که عمدتاً در شمال خاوری و خاور آشتیان برون‌زد دارند. سنگ‌های آتشفشانی مورد نظر دارای ترم‌های مختلف سنگی شامل آندزیت بازالت، آندزیت، تراکی آندزیت، داسیت، ریوداسیت و ریولیت است. به لحاظ سنی، سنگ‌های فوق متعلق به ائوسن ( لوتسین میانی تا پایانی ) هستند که در امتداد کمربند آتشفشانی ارومیه- دختر قرار گرفته و شامل شش عضو E1 تا E6 در ناحیهٔ تفرش و آشتیان هستند. سنگ‌های پلوتونیکی مربوط به الیگومیوسن هستند و سنگ‌های قدیمی‌تر از تریاس در منطقه دیده نمی‌شود. سنگ‌های آتشفشانی اعم از گدازه و توف گستره وسیعی از منطقه را پوشانده است. فوران‌های آتشفشانی در هر دو محیط خشکی و دریایی صورت گرفته است که ایگنمبریت‌ها و توفیت‌ها معرف آن هستند. از نظر حجمی، فوران‌های اسیدی و حد واسط بر فوران‌های بازیک برتری دارند. ضمناً سنگ‌های ماگمایی به با دایک‌های متعددی قطع شده‌اند. به لحاظ کانی‌شناسی سنگ‌های مزبور دارای پلاژیوکلاز، فلدسپات آلکالن، کوارتز، کلینوپیروکسن، آمفیبول و بیوتیت هستند و الیوین نیز به مقدار کم در سنگ‌های آندزیت بازالتی دیده می‌شود. پلاژیوکلازها دارای ساخت منطقه‌ای و آمفیبول‌ها دارای حاشیه سوخته هستند که این پدیده نشانهٔ دمای زیاد ماگمای سازنده است. از نظر ژئوشیمیایی، پتروگرافی و پترولوژی، تغییرات عناصر اصلی، عناصرکمیاب و ضریب تفریق نسبت به سیلیس بررسی شده که همگی پدیدهٔ تفریق از طریق تبلور بخشی برای پیدایش این سنگ‌ها را تأیید می‌کند. براساس نمودارهای پترولوژیک سنگ‌های ماگمایی دارای ماهیت کالکوآلکالن هستند. همچنین با استفاده از نمودارهای جدا کننده محیط زمین‌ساختی سنگ‌های آتشفشانی مورد نظر در گسترهٔ نواحی فرورانش قرار گرفته و متعلق به کمربند آندزیت‌های کوه‌زایی‌اند. نمودار عناصر کمیاب این سنگ‌ها بررسی شده است که از جمله بی‌هنجاری‌های موجود در این نمودارها مربوط به عناصر استرانسیم و نیوبیوم است. همچنین بررسی الگوی پراکندگی عناصر نادر خاکی، تشکیل ماگمای کالکوآلکالن را از یک گداز بخشی گوشته فوقانی پیشنهاد می‌کند.