دوره 14، شماره 53 - ( 9-1404 )                   جلد 14 شماره 53 صفحات 0-0 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Alinejad Z, Forouzeh M R, Mohammadi Kangarani H, Yeganeh H. Analysis of Indigenous Knowledge Transfer Networks of Medicinal Plants in Shah Kuh Sofla Village, Golestan Province. serd 2025; 14 (53)
URL: http://serd.khu.ac.ir/article-1-4075-fa.html
علی نژاد زهرا، فروزه محمد رحیم، محمدی‌کنگرانی حنانه، یگانه حسن. تحلیل شبکه‌های انتقال دانش بومی گیاهان دارویی در روستای شاه‌کوه سفلی، استان گلستان. اقتصاد فضا و توسعه روستایی. 1404; 14 (53)

URL: http://serd.khu.ac.ir/article-1-4075-fa.html


1- گروه علوم مرتع، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران
2- گروه علوم مرتع، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران ، rfroozeh@yahoo.com
3- گروه علوم جنگل، دانشکده جنگلداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران
چکیده:   (36 مشاهده)
هدف: پژوهش حاضر، با هدف چگونگی حفظ دانش سنتی در میان بومیان و تحلیل شبکه‌های یاد‌گیری و یاد‌دهی دانش سنتی استفاده از گیاهان دارویی در روستای شاه‌کوه سفلی با استفاده از رویکرد تحلیل شبکه انجام گرفته است.
روش پژوهش: در این پژوهش، برای دستیابی به شیوه‌های انتقال دانش بومی، شبکه‌های یاد‌گیری و یاد‌دهی دانش سنتی استفاده از گیاهان دارویی در روستای شاه‌کوه سفلی، رویکرد تحلیل شبکه به‌کارگرفته شد. برای این منظور، در فصل بهار و تابستان سال‌های 1402 و 1403، پس از مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته و مشاهده مشارکتی با 53 نفر از ساکنان بومی این منطقه، از شاخص‌های خُرد و کلان شبکه نظیر مرکزیت درجه و بینابینی، تراکم و MDS استفاده و از با نرم‌افزار‌های NetDrow و UCINET به ترسیم و تحلیل گراف‌ها اقدام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که اکثر بومیان از فواید درمانی گیاهان دارویی و نحوه‌ی فراوری آن‌ها آگاه بوده و از آن‌ها به عنوان اولویت اول در زمینه‌ی درمان بیماری‌ها بهره می‌گیرند و از همین طریق دانش و تجربه‌ی زمان آزموده‌ی خود و گذشتگان را حفظ و سپس منتقل می‌نمایند. همچنین تحلیل گراف‌ها در زمینه‌ی انتقال دانش سنتی نشان داد که بیشترین مرکزیت درجه و بینابینی در شبکه‌ی یادگیری شامل مادر و مادربزرگ و در شبکه‌ی یاددهی شامل فرزند است. این یافته نشان می‌دهد که انتقال دانش در میان جوامع روستایی این منطقه، انتقالی عمودی و نسل به نسل بوده و خانواده و به‌ویژه مادران در یادگیری دانش سنتی فرزندان دارای نقش کلیدی هستند.
نتیجه‌گیری: با توجه به روایی بودن دانش بومی و انتقال موروثی آن، نه تنها ثبت و ضبط این دانش گرانبها اهمیت دارد؛ بلکه حفظ و انتقال آن نیز حائز اهمیت است. بر همین اساس، رویکرد استفاده شده در پژوهش حاضر می‌تواند در سایر مناطق روستایی و عشایری نیز استفاده شود و با شناسایی افراد و عوامل موثر در انتقال دانش، سبب حفظ و انتقال درست دانش زمان آزموده‌ی مردمان مختص همان منطقه شود.
     
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1403/12/10 | پذیرش: 1404/8/2

فهرست منابع
1. ابراهیمی‌زاده، محمد‌علی؛ محمدی کنگرانی، حنانه؛ غلامی، حمید و نیکخواه، هدایت‌اله (1399). استفاده از رویکرد تحلیل شبکه‌ای در ارزیابی شبکه اعتماد پروژه ترسیب کربن حسین آباد خراسان جنوبی. مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 52(1)، 17-31.
2. ابطحی، فائزه سادات (1397). مطالعه اتنوبوتانی برخی گیاهان دارویی شهرستان شازند، استان مرکزی. فصلنامه گیاهان دارویی، 18(2)(70)، 211-197. [DOI:10.29252/jmp.2.70.197]
3. احمدی، روناک؛ حیدری، قدرت‌الله؛ رستگار، شفق و محمدی کنگرانی، حنانه (1400). مقایسه شاخص‌های ساختاری شبکه‌های اجتماعی مشارکت مرتع‌داران در نظام‌های مدیریتی مراتع ییلاقی دلارستاق- آمل. نشریه علمی تحقیقات حمایت و حفاظت جنگل‌ها و مراتع ایران، 19(2)، 230-212. [DOI:10.22092/ijfrpr.2021.353315.1469]
4. اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان (1399). مطالعات تفصیلی-اجرایی حوزه آبخیز شاه‌کوه پایین. جلد اول: فیزیوگرافی.
5. اداره کل منایع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان (1399). مطالعات تفصیلی-اجرایی حوزه آبخیز شاه‌کوه پایین. جلد نهم: اقتصادی-اجتماعی.
6. امراللهی جلال‌آبادی، امیر رضا؛ فروزه، محمدرحیم؛ بارانی، حسین و یگانه، حسن (1399). مطالعه دانش بومی گیاهان مورد استفاده بهره‌برداران در مراتع گوغر بافت استان کرمان. دو فصلنامه علمی دانش‌های بومی ایران، 6(14)، 424-369. [DOI:10.22054/qjik.2021.54212.1223]
7. آردیان، آرام؛ اسعدی، میرمحمد و احمد‌خانی، مسعود (1400). تحلیل تعاملات شبکه‌ای کسب و کار‌های حوزه گردشگری با تمرکز بر رویکرد تحلیل شبکه‌های اجتماعی (مورد مطالعه: شهر یزد). نشریه گردشگری و توسعه، 10(1)، 123-107. [DOI:10.22034/jtd.2020.222754.1982]
8. بارانی، حسین؛ بهمنش، بهاره و شهرکی، محمدرضا (1391). دانش بومی گیاه شناسی گیاهان دارویی منطقه‌ی چهار‌باغ از مراتع استان گلستان. نشریه دانش‌های بومی ایران، 2، 86-61.
9. بهروزی خورگو، سینا و محمدی گنگرانی، حنانه (1396). ترسیم و تحلیل شبکه‌‌های ارتباطی میان ذی‌نفعان صیادی و نقش آن در توسعه گردشگری روستایی: مطالعه موردی روستای سلخ، جزیره قشم. فصلنامه روستا و توسعه، 20(2)، 67-47. [DOI:10.30490/rvt.2017.59494]
10. حیدری، اسدالله و طاالشی، مصطفی (1398). تحلیل شبکه تولید شیر با بهره‌گیری از رویکرد تحلیل شبکه ای مورد: سکونتگاه‌های روستایی نواحی هشترود و چاراویماق. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 23(70)، 206-189.
11. خواجه نایینی، علی؛ اشتریان، کیومرث و محمدی کنگرانی، حنانه (1393). تحلیل شبکه‌ای تصمیم گیری در سیاستگذاری نانو تکنولوژی ایران: سند توسعه فناوری نانو. پژوهش‌های مدیریت در ایران، 18(2)، 54-25. [DOI:20.1001.1.2322200.1393.18.2.2.5]
12. هقانی سلطانی، مهدی و قانونی کرمانی، مهدی (1401). تأثیر شبکه داخلی بر دوسوتوانی نوآوری با تبیین نقش میانجی انتقال دانش و ظرفیت جذب دانش در نظام آموزش عالی. فصلنامه علمی آموزش علوم دریایی، 9(29)، 39-56.
13. ذاکری مهابادی، اسماعیل؛ یزدانی زازرانی، محمدرضا و محمدی کنگرانی، حنانه (1402). شناسایی و تحلیل جایگاه کنشگران در شبکه حکمرانی آب حوضه زاینده رود؛ با تأکید بر محدوده جغرافیای استان اصفهان. فصلنامه مطالعات راهبردی، 26(2)، 33-7. [DOI:10.22034/srq.2023.172241]
14. رحمانی آزاد، الهام (1393). تحلیل دانش اکولوژیک بومی و شبکه یادگیری اجتماعی در مدیریت پایدار اکوسیستم‌های طبیعی (مطالعه موردی: مراتع منطقه لزور). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران، تهران.
15. رحمانی آزاد، الهام و قربانی، مهدی (1395). یادگیری اجتماعی و تبادل دانش اکولوژیک بومی در مدیریت اکوسیستم‌های طبیعی (مطالعه موردی: منطقه فیروزکوه-روستای لزوز). مجله محیط زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، 69(1)، 196-183. [DOI:10.22059/jne.2016.58645]
16. سعادت‌نیا، زهرا؛ عباس‌نیا، طیبه و محمدی کنگرانی، حنانه (1396). ترسیم و تحلیل شبکه همکاری میان دانشگاه و صنعت با استفاده از رویکرد تحلیل شبکه اجتماعی (مطالعه موردی: دانشگاه هرمزگان). مجله مدیریت صنعتی، 9(2).
17. سمیعی، محمد و فروزه، محمد رحیم (1402). شیوه‌های سنتی استفاده از گیاهان خودروی مراتع توسط جوامع محلی (مطالعه موردی: مراتع منطقه قلعه‌میران استان گلستان). پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 13(24)، 56-31. [DOI:10.22059/IJAR.2023.355091.459797]
18. شجاع‌پور، دانیال (1401). بررسی انتقال و تغییرات دانش بومی گیاهان دارویی در بین بهره‌برداران سنتی ایران (مطالعه موردی: عشایر ایل قشقایی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان.
19. شریعتی نیا، لیلا؛ قربانی، مهدی؛ آذرنیوند، حسین و رحیمی، مجید (1404). تصویرسازی مشترک و سازگاری مبتنی بر شبکه انتقال دانش در نظام حکمرانی مرتع. نشریه مرتع و آبخیزداری. (انتشار آنلاین). [DOI:10.22059/jrwm.2025.384716.1787]
20. کریمیان، وحید؛ سپهری، عادل و بارانی، حسین (1396). واکاوی دانش بومی پیرامون گیاه گَنَبو (آنغوزه) در مراتع زاگرسی (مطالعه موردی: تنگ سرخ، استان کهگیلویه و بویر‌احمد ایران). دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران. 4(6): 52-1. [DOI:10.22054/qjik.2017.18826.1050]
21. لاوری، نرگس؛ قاسمی، مجتبی و نبی‌پور، ایرج (1396). اتنوفارماکولوژی گیاهان دارویی جنوب غربی کوه‌مند. دو ماهنامه طبّ جنوب، 2(4)، 398-380. http://ismj.bpums.ac.ir/article-1-890-fa.html
22. معمری، مهدی؛ عباسی خالکی، معصومه و دادجو، فرید (1399). اتنوبوتانی (گیاه مردم نگاری) گیاهان حوزه آبخیز درویش چای سرعین با رویکرد دارویی و غذایی. نشریه علمی مرتع، 14(4)، 714-698. [DOI:10.22054/qjik.2017.18826.1050]
23. نصر‌آبادی، الهام؛ محمدی کنگرانی، حنانه و میرزاده کوهشایی، مهدی (1396). تحلیل روابط اجتماعی میان بوم‌گردان و جامعه میزبان در جزیره هرمز. دوفصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری. 5 (10)، 31-57.
24. وفادار، مهناز و طغرانگار، زهره (1399). مطالعه اتنوبوتانی برخی از گیاهان دارویی شهرستان ابهر، استان زنجان. فصلنامه گیاهان دارویی. 19 (75)، 54-30.
25. هنمن، روبرت و ریدل، مارک (1393). درآمدی بر روش شبکه‌های اجتماعی. ترجمه حنانه محمدی گنگرانی، الهام محمدی، محمدرضا مهرگان)، انتشارات دانشگاه هرمزگان (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی 2005).
26. Abtahi, F. (2019). Ethnobotanical Study of some Medicinal Plants of Shazand City in Markazi Province. Iran Journal of Medicinal Plants, 18 (70), 197-211. (in Persian) [DOI:10.29252/jmp.2.70.197]
27. Ahmadi, R., Heydari, Q. ,Rastgar, Sh., & Mohammadi Kangrani, H. (2021). Comparison of Structural Indicators of Social Networks of Ranchers Participation in Summer Rangeland Management Systems Delarstaq, Amol. Iranian Journal of Forest and Range Protection Research, 19(2), 212-230. (in Persian) [DOI:10.22092/ijfrpr.2021.353315.1469]
28. Allan, J. (2017). An analysis of Albert Bandura's aggression: A social learning analysis. Macat Library.‌
29. Amrollahi Jalalabadi, A., Forouzeh, M.R., Barani, H., & Yeganeh, H. (2021). Study about Indigenous knowledge of plants in Goghar Baft rangelands, Kerman province. Indigenous Knowledge, 4 (14), 369-424. (in Persian) [DOI:10.22054/qjik.2021.54212.1223]
30. Anderson, E.N. (2014). Caring for Place: Ecology, Ideology, and Emotion . Rutledge, Left Coast Press.
31. Armitage, D. R., Plummer, R., Berkes, F., Arthur, R.I.T., Charles, A., DavidsonHunt, I.J., Diduck, A.P., Doubleday, N.C., Johnson, D.S., & Marschke, M. (2009). Adaptive comanagementfor social-ecological complexity. Frontiers in Ecology and the Environment, 7(2), 95-102. [DOI:10.1890/070089]
32. Behrouzi Khorgu, S., & Mohammadi Kangarani, H. (2017). Delineation and Analysis of Relation Networks among Fishing Stakeholders and Its Role in Rural Tourism Development: A Case Study of Salakh Village, Qeshm Island of Iran. Village and Development, 20(2), 47-67. (in Persian) [DOI:10.30490/rvt.2017.59494]
33. Bodin, O., & Prell, C. )2011(. Social network in natural resources management. ambridge University press.
34. Chaachouay, N., Benkhnigue, O., Fadli, M., Ibaoui, H.El., & Zidane, L. (2019). Ethnobotanical and ethnopharmacological studies of medicinal and aromatic plants used in the treatment of metabolic diseases in the Moroccan Rif. journal of Heliyon, 5 (10), 1-9. [DOI:10.1016/j.heliyon.2019.e02191]
35. De Kraker, J. (2017). Social learning for resilience in social-ecological systems. Current Opinion in Environmental Sustainability, 28, 100-107. [DOI:10.1016/j.cosust.2017.09.002]
36. Diver, S., Vaghan, M., Baker-Me´dard, M., & Lukacs, H. (2019). Recognizing “reciprocal relations“ to restore community access to land and water. International Journal of Commons, 13 (1), 400-429. [DOI:10.18352/ijc.881]
37. Ebrahimi Zadeh, M.A., mohammadi kangarani, H., gholami, H., & nikkhah, H. (2020). Applying Network Analysis Approach to Trust Network Evaluation in Hosein Abad, South Khorasan Carbon Sequestration Project. Iranian Journal of Forest, 12(1), 17-31. (in Persian)
38. Eyssartier, C., Ladio, A.H., & Lozada, M. (2008). Cultural transmission of traditional knowledge in tow populations of north-western patagonia. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 4 (1), 1-8. [DOI:10.1186/1746-4269-4-25]
39. García-Sánchez, P., Díaz-Diaz, N.L., & De Saa´-Pérez, P. (2019). Social capital and knowledge sharing in academic research teams. International Review of Administrative Sciences, 85(1), 191–207.
40. General Department of Natural Resources and Watershed Management of Golestan Province. (2019). Volume 1, Physiography. (in Persian)
41. General Department of Natural Resources and Watershed Management of Golestan Province. (2019). Volume 9, Economic-Social. (in Persian)
42. Hanneman, R.A., & Riddel, M. (2014). Intriduction to Social Network Methods. Translation by Mohammadi Kangarani, H., & Mohammadi, E, Hormozgan University. (in Persian)
43. Haselmair. R., Pirker. H., Kuhn, E., & Vogl, C.R. (2014). Personal networks: a tool for gaining insight into the transmission of knowledge about food and medicinal plants among Tyrolean (Austrian) migrants in Australia, Brazil and Peru. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 10 (1), 1-24.
45. Heidari, A., & Taleshei, M. (2020). Analysis of the network of milk production using the network analysis approach: rural settlements of Hashtrood and Charaymaq areas. Journal of Geography and Planning, 23 (70), 189-206. (in Persian)
46. Karimian, V., Sepehry, A., & Barani, H. (2017). Analysis of Indigenous Knowledge on Ganaboo plant (Ferula assa foetida L.) in the rangelands of Zagros (Case Study: TangSorkh, Kohgiluyeh and Boyerahmad Province). Indigenous Knowledge, 3 (6), 1-52. (in Persian) [DOI:10.22054/qjik.2017.18826.1050]
47. Khaje Naieni, A., Mohammadi Kangarani, H., & Ashtarian, K. (2014). Network Analysis of decision making in Iran's nanotechnology policy making; case study of Nanotechnology Plan. Management Research in Iran, 18 (2), 25-54. (in Persian) [DOI:20.1001.1.2322200.1393.18.2.2.5]
48. Knoke, D., & Yang, S. (2008). Social network analysis. (No. 154). Sage.
49. Lavari, N., Ghasemi, M., & Nabipour, I. (2017). Ethnopharmacology of Medicinal Plants in the Southwest of Mond Mountain. Iran South Medical Journal, 20 (4), 380-398. (in Persian) http://ismj.bpums.ac.ir/article-1-890-fa.html
50. Mayo, O., & Shamay-Tsoory, S. (2024). Dynamic mutual predictions during social learning: a computational and interbrain model. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 157, 105513.‌ [DOI:10.1016/j.neubiorev.2023.105513]
51. Moameri, M., Abbasi Khalaki, M., & Dadjou, F. (2020). Ethnobotany of Darwishchai-Sarein Watershed Plants with Medicinal and Food Approaches. Journal of Rangeland, 4(14), 698-714. (in Persian) [DOI:10.22054/qjik.2017.18826.1050]
52. Nasrabadi, E., Mohammadi Kangarani, H., & Mirzadeh Kohshahi, M. (2017). Investigating Social Relations between Eco-Tourists and Local People of Hormoz Island. Social Studies in Tourism, 5(10), 31-57. (in Persian)
53. Polat, R. (2019). Ethnobotanical study on medicinal plants in Bing¨ ol (Turkey). Journal of Herbal Medicine, 16. [DOI:10.1016/j.hermed.2018.01.007]
54. Rahmani Azad, E. (2014). Analysis of Indigenous Ecological Knowledge and Social Learning network in Sustainable Natural Ecosystems Management (Case Study: Lazour Region). M.Sc. Environmental Education Departement. Payame Noor University of Tehran Rey Center, Tehran. (in Persian)
55. Rahmani Azad, E., & Ghorbani, M. (2016). Social Learning and the indigenous ecological knowledge exchange in natural ecosystem management (Case study: Lazur village- Firuzkooh region). Journal of Natural Environment, 69 (1), 183-196. (in Persian) [DOI:10.22059/jne.2016.58645]
56. Reo, N.J. (2019). Inawendiwin and relational accountability in Anishnaabeg studies: The crux of the biscuit. Journal of Etnobiology, 39 (1), 65-75. [DOI:10.2993/0278-0771-39.1.65]
57. Saadatnia, Z., Abbasnia, T., & Mohammdi Kangarani, H. (2017). Mapping and analyzing the collaboration network between university and industry using the social network analysis approach (Case study: Hormozgan University). Industrial Management Journa, 9(2). (in Persian)
58. Salpeteur, M., Patel, H., Balbo, A.L., Rubio-Campillo, X., Madella, M., Ajithprasad, P., & Reyes-García, V. (2016). When knowledge follows blood: Kin groups and the distribution of traditional ecological knoeledgein a community of seminomadic pastoralists, Gujarat (India). Current Antheopology, 56 (3), 471-483. [DOI:10.1086/681006]
59. Samiei, M., & Forouzeh, M.R. (2022). Identification of indigenous knowledge of exploitation of by-products of forest dwellers of Ramyan city. Journal of Indigenous Knowledge, 9(18), 105-171. (in Persian) [DOI:10.22059/IJAR.2023.355091.459797]
60. Shariatyniya, L., Ghorbani, M., Azarnivand, H., & Rahimi, M. (2025). Joint Image Building and Knowledge Transfer Network-Based Adaptation in Rangeland Governance System. Journal of Range and Watershed Management. (Online publication). (in Persian) [DOI:10.22059/jrwm.2025.384716.1787]
61. Sharifian, A., Fernández, L., lamazares, Á., Wario, H.T., Molnár, Z., & Cabeza, M. (2022). Dynamics of pastoral traditional ecological knowledge: a global state-of-the-art review. Ecology and Society, 27 (1), 14. [DOI:10.5751/ES-12918-270114]
62. Vafadar, M., & Toghranegar, Z. (2020). Ethnobotanical study of some medicinal plants of Abhar county, Zanjan province. Journal of Medicinal Plants, 19 (75), 30-54. (in Persian) [DOI:10.29252/jmp.19.75.30]
63. Yirga, G. (2010). Assessment of indigenous knowledge of medicinal plants in Central Zone of Tigray, Northern Ethiopia. Journal of Plant Science, 4 (1), 006-011.
64. Zakeri Mahabadi, E., Yazdani Zazerani, M.R., & Mohamadi Kangarani, H. (2023). Analysis of Actors’ Positions on the Water Governance Network of Zayandeh Rud River Basin: A Focus on Isfahan Province’s Geographic Area. Research Institute of Strategic Studies (RISS), 26 (2), 7-33. (in Persian) [DOI:10.22034/srq.2023.172241]

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 |

Designed & Developed by : Yektaweb