Mendeley  

Zotero  

Hedjazizadeh Z, karbalaee A, fatahian M. (2026). Analysis of Decadal Variations in Geopotential Pressure over the Territory of Iran. jgs. 26(80),
URL: http://jgs.khu.ac.ir/article-1-4448-fa.html

در این پژوهش، با هدف تحلیل دقیق‌تر دینامیک فضایی سامانه پرفشار جنب‌حاره‌ای در تابستان ایران، از داده‌های روزانه ERA5 (1980–2020) و روش آماری Getis-Ord Gi* برای شناسایی هات‌اسپات‌های معنادار (p < 0.01) در توزیع ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال (Z500) در فصل گرم سال (ژوئن–آگوست) استفاده شد. نتایج نشان داد که  بیشینه آماری هات‌اسپات  در  جولای رخ می‌دهد: خوشه داغ با Z score تا 4.1 + (سطح اطمینان 99%) در جنوب غرب ایران (27°–32°N، 48°–60°E) شکل می‌گیرد که بیانگر  فراترین انحراف مثبت  از میانگین بلندمدت Z500 است. در مقابل، خوشه سرد با  Z score تا −10.2  در شمال غرب (آذربایجان غربی و کردستان) قرار دارد  کمترین مقدار گزارش‌شده در کل دوره و نشان‌دهنده کاهش ژئوپتانسیل ناشی از توپوگرافی البرز-زاگرس و فعالیت سامانه‌های میان‌عرضی. تحلیل هیستوگرام Z scoreها تأیید می‌کند که توزیع در جولای دوکُله‌ای و به‌وضوح دوگانه است: فراوانی بالا در بازه‌های [2.5+, 4.1+] و [10.2−, 2.5−]، در ناحیه Z ≈ 0، نشان‌دهنده  جداشدگی قوی فضایی  بین خوشه‌های داغ و سرد است. علاوه بر این،  عدم وجود خوشه‌های معنادار در نیمه شرقی (مرکز و شرق ایران) که در هر سه ماه مشاهده شد، گویای حضور یک «زون انتقالی» پویا است که تحت تأثیر رقابت بین جریان‌های جنب‌حاره‌ای و  میان‌عرضی قرار دارد. در آگوست، با وجود افزایش مطلق Z500 به فراتر از 5890 متر، Z score کاهش یافته (4.0+)، که نشان می‌دهد گرمای تجمعی سطح باعث بالارفتن مطلق Z500 شده، اما ناهنجاری آماری آن نسبت به جولای ضعیف‌تر است. این یافته‌ها حاکی از آن است که پیک دینامیکی پرفشار جنب‌حاره‌ای ایران با تأخیر یک‌ماهه نسبت به پیک گرمای سطحی رخ می‌دهد .