دوره 5، شماره 1 - ( 3-1397 )
جلد 5 شماره 1 صفحات 38-17 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Anabestani A, Javanshiri M, Mahmoudi H, Darban Astaneh M. Spatial Analysis of Villagers’ Resilience Against Environmental Hazards (A Case Study of Central District of Faruj County). Journal of Spatial Analysis Environmental Hazards 2018; 5 (1) :17-38
URL: http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2722-fa.html
URL: http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2722-fa.html
عنابستانی علی اکبر، جوانشیری مهدی، محمودی حمیده، دربان آستانه محمدرضا. تحلیل فضایی سطح تابآوری سکونتگاه‌های روستایی در برابر مخاطرات محیطی (مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان فاروج). تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. 1397; 5 (1) :17-38
1- دانشگاه فردوسی مشهد ، anabestani@um.ac.ir
2- دانشگاه فردوسی مشهد
2- دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده: (9565 مشاهده)
مفهوم تابآوری ارمغان تحول مدیریت مخاطرات دهه‌ی حاضر است. امروزه دیدگاه‌ها و نظریه‌های مدیریت سوانح و توسعه‌ی پایدار به دنبال ایجاد جوامع تاب آور در برابر مخاطرات طبیعی هستند. سوانح طبیعی مثل زلزله، خشکسالی، سیل و... به‌عنوان پدیدههای اجتناب‌ناپذیری به‌حساب میآیند که همیشه خطری جدی برای توسعه به‌خصوص توسعه روستایی به شمار میروند. جهت کاهش آسیبهای ناشی از سوانح طبیعی باید ظرفیت و توان روستاها را برای مقابله با این حوادث بالا برد. هدف این پژوهش تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر ارتقای تابآوری محیطی روستاییان در هنگام مواجهه با مخاطرات طبیعی در روستاهای بخش مرکزی شهرستان فاروج می‌باشد. در این راستا از روش تحقیق پیمایشی با به‌کارگیری پرسشنامه استفاده‌شده است. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات متخصصان و پایایی آن با استفاده از محاسبه آلفاء کرونباخ برای ابعاد مختلف تأمین شد. جامعه آماری، 4591 خانوار از روستاهای مناسب برای اسکان موقت بوده است که بر پایه فرمول کوکران، شمار نمونهها 252 نمونه به دست آمد، این افراد با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. یافتههای تحقیق نشان داد که عوامل بُعد زیرساختی با میانگین 2.92 بیشترین و عوامل بُعد اقتصادی با میانگین 2.58 کمترین تأثیر را در تابآوری روستاها داشته است. بر اساس آزمون T میانگین واقعی نظر کل پاسخگویان از 3 کوچک‌تر و در حد متوسط به پایین است. همچنین به‌منظور ارزیابی میزان اثرگذاری هر یک از شاخصهای تحقیق بر میزان تابآوری در روستاهای موردمطالعه، از آزمون آماری تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد که مشخص گردید از بین شاخصهای موردمطالعه «میزان رضایت روستائیان از عملکرد شورا و دهیاری»، «نقش نهادها در آموزش مردم در مورد حوادث مختلف» و «استفاده از مصالح جدید و بادوام برای پیشگیری از اثرات مخرب حوادث» بیشترین اثر را در تابآوری روستاهای موردمطالعه دارند. همچنین برای تعیین بهترین روستا ازنظر تابآوری برای استقرار پایگاه اسکان موقت در مدیریت بحران از سه تکنیک ارزیابی مجموع نسبتها، ویکور و تحلیل خاکستری استفاده شد و بر اساس روش میانگین رتبه‌ها، اولویت‌بندی روستاهای موردمطالعه انجام شد، که روستاهای مفرنقاه، استاد و پیرعلی با توجه به شاخصهای تابآوری موردبررسی در مناطق روستایی بالاترین رتبه را دارا بودند و روستای ریزه و رشوانلو پایین‌ترین رتبه را داشته است.
واژه‌های کلیدی: تاب آوری، مخاطرات محیطی، بعد سازمانی- نهادی، مدل ارزیابی مجموع نسبتها، بخش مرکزی فاروج
فهرست منابع
1. آل شیخ، علی اصغر؛ حسین هلالی و محمد جعفر سلطانی. (1381). کاربرد GIS در عرصه‌های پخش سیلاب. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 17(4): 38-22.
2. بدری، سید علی؛ مهدی رمضان زاده لسبویی، علی عسگری، مجتبی قدیری معصوم و محمد سلمانی. (1392). نقش مدیریت محلی در ارتقای تاب آوری مکانی در برابر بلایای طبیعی با تأکید بر سیلاب، مطالعه موردی: دو حوضه چشمه کیله شهرستان تنکابن و سردآبرود کلاردشت. مدیریت بحران، 1 (2): 48-37.
3. بسطامی نیا، امیر؛ محمدرضا رضایی، محمدحسین سرائی. (1395). تبیین و تحلیل مفهوم تابآوری و شاخص ها و چارچوب های آن در سوانح طبیعی. فصلنامه علمی-ترویجی دانش پیشگیری و مدیریت بحران، ۶ (۱):۳۲-۴۶
4. پورطاهری، مهدی؛ عبدالرضا رکن‌الدین افتخاری و نسرین کاظمی. (1392). نقش رویکرد مدیریت ریسک خشکسالی در کاهش آسیب‌پذیری اقتصادی- اجتماعی کشاورزان روستایی (از دیدگاه مسئولان و کارشناسان) مطالعه موردی: دهستان سولدوز، آذربایجان غربی. فصلنامه پژوهش‌های روستایی، 4(1): 22-1.
5. رضایی، محمدرضا. (1392). ارزیابی تابآوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در بررابر سوانح طبیعی. دوفصلنامه مدیریت بحران، 2 (3): 39-25.
6. رفیعیان، مجتبی؛ محمدرضا رضایی، علی عسگری، اکبر پرهیزکار و سیاوش شایان. (1390). تبیین مفهومی تاب آوری و شاخص سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع محاور (CBDM). فصلنامه مدرس علوم انسانی برنامه ریزی و آمایش فضا، 15(4): 41 - 19 .
7. رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ سید محمد موسوی، مهدی پورطاهری و منوچهر فرج زاده اصل. (1393). تحلیل نقش تنوع معیشتی در تاب آوری خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی (مطالعه موردی: مناطق در معرض خشکسالی استان اصفهان). فصلنامه پژوهش‌های روستایی، 5(3): 639-662.
8. رمضان زاده لسبویی، مهدی؛ سیدعلی بدری، علی عسگری، محمد سلمانی و مجتبی قدیری معصوم. (1391). تاب-آوری روستاهای مناطق نمونه گردشگری در حوضه‌های سیل خیز بر اساس روش تصمیم گیری چند شاخصه مطالعه موردی: روستاهای چشمه کیله تنکابن و سرد آبرود کلاردشت. برنامه ریزی و توسعه گردشگری، 3(1): 97-78.
9. سلمانی، محمد؛ علی بدری، شریف مطوف و نسرین کاظمی ثانی عطاالله. (1394). ارزیابی رویکرد تاب آوری جامعه در برابر مخاطرات طبیعی (مورد مطالعه: شهرستان دماوند(. دانش مخاطرات، 2(4): 409-393.
10. شرفی، لیدا و کیومرث زرافشانی. (1389). سنجش آسیب پذیری اقتصادی و اجتماعی کشاورزان در برابر خشکسالی، مطالعه موردی: گندمکاران شهرستان‌های کرمانشاه، صحنه و روانسر. پژوهش های روستایی، 4: 154-129
11. صادقلو، طاهره و حمداله سجاسی قیداری. (1393.الف). بررسی رابطه ی زیست پذیری سکونتگاه های روستایی برتاب آوری روستاییان در برابر مخاطرات طبیعی نواحی روستایی دهستان مراوه تپه و پالیزان، دوفصلنامه مدیریت بحران، 6: 44-37.
12. صادقلو، طاهره و حمداله سجاسی قیداری. (1393.ب). اولویت بندی عوامل مؤثر بر افزایش تاب آوری کشاورزان در برابر مخاطرات طبیعی(با تأکید بر خشکسالی)، مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، 10، 154-129.
13. صالحی، اسماعیل؛ محمدتقی آقابابایی و هاجر سرمدی. (1390). بررسی میزان تاب آوری محیطی با استفاده از مدل شبکه علیت. مجله محیط شناسی، 59: 99-75.
14. عینالی، جمشید؛ حسین فراهانی و نسرین جعفری. (1393). ارزیابی نقش سرمایه اجتماعی در کاهش اثرات سانحۀ زلزله در دهستان سجاسرود شهرستان خدابنده. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 14 (32): 115 - 93 .
15. فرزاد بهتاش، محمدرضا؛ محمد علی کی نژاد، محمدتقی پیربابایی و علی عسگری. (1392). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های تابآوری کلان شهر تبریز. نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 2(18)، 42-33.
16. گیوه چی، سعید؛ محمد امین عطار، ابراهیم رشیدی، اصغر حصاری و نسترن نصبی. (1391). مکانیابی اسکان موقت پس از زلزله با استفاده از GIS و تکنیک AHP مطالعه موردی: منطقه شش شهر شیراز. مجله مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، 5(17): 101-118.
17. مهدی پورطاهری؛ حمدالله سجاسی قیداری و طاهره صادقلو. (1390). ارزیابی تطبیقی روش‌های رتبه‌بندی مخاطرات طبیعی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: استان زنجان). فصلنامه پژوهش‌های روستایی، 2 (7): 54-31.
18. میردار منصور پناهی، فاطمه و فروغ عسگری. (1395). پایش عملکرد استعداد یابی فروش با استفاده از تکنیک سلسله مراتبی فازی و ارزیابی مجموع نسبت ها ARAS (مورد مطالعه: صنعت پوشاک ورزشی). فصلنامه اختصاصی تبلیغات و بازاریابی، 4: 96-111
19. Arouri, M., C. Nguyen, & A. B.Youssef. (2015). Natural disasters, household welfare, and resilience: evidence from rural Vietnam. World development, 70: 59-77
20. Bruneau, M., S. E. Chang, R. T. Eguchi, G. C. Lee, T. D. O’Rourke, A. M. Reinhorn, ... & D. Von Winterfeldt. (2003). A framework to quantitatively assess and enhance the seismic resilience of communities. Earthquake spectra, 19(4): 733-752.
21. Carpenter, S. R., K. J. Arrow, S. Barrett, R. Biggs, W. A. Brock, A. S. Crépin, ... & C. Z. Li. (2012). General resilience to cope with extreme events. Sustainability, 4(12): 3248-3259.
22. Cutter, S. L., K. D. Ash, & C. T. Emrich. (2014). The geographies of community disaster resilience. Global environmental change, 29: 65-77.
23. De Haen, H., & G. Hemrich. (2007). The economics of natural disasters: Implications and challenges for food security. Agricultural Economics, 37(1): 31–45
24. Dunford, M., & L. Li. (2011). Earthquake reconstruction in Wenchuan: assessing the state overall plan and addressing the ‘forgotten phase’. Applied Geography, 31(3): 998-1009.
25. Dyke, G., S. Gill, R. Davies, F. Betorz, Y. Andalsvik, J. Cackler, ... & E. Lamboglia. (2011). Dream project: Applications of earth observations to disaster risk management. Acta Astronautica, 68(1): 301-315.
26. Folke, C., S. Carpenter, B. Walker, M. Scheffer, T. Elmqvist, L. Gunderson, C. S. Holling. (2004). Regime shifts, resilience, and biodiversity in ecosystem management. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, 35: 557–581.
27. Folke, C., S.Carpenter, T. Elmqvist, L.Gunderson, C. S. Holling, & B. Walker. (2002). Resilience and sustainable development: building adaptive capacity in a world of transformations. AMBIO: A Journal of the Human Environment, 31(5): 437-440.
28. Fothergill, A., & L. A. Peek. (2004). Poverty and disasters in the United States: A review of recent sociological findings. Natural Hazards, 32: 89–110.
29. Friend, R., & M. Moench. (2013). What is the purpose of urban climate resilience? Implications for addressing poverty and vulnerability. Urban Climate, 6: 98-113.
30. Godschalk, D. R. (2003). Urban Hazard Mitigation: Creating Resilient Cities, Natural Hazards Review, 4(3): 136-143.
31. Holling, C.S. (2001). Understanding the complexity of economic, ecological and social systems, Ecosystems, 4: 390–405.
32. Levin, S.A. (1998). Ecosystems and the biosphere as complex adaptive systems. Ecosystems 1: 431–436.
33. Mandin, P. (2007). Commentary—Ethics And Reflecting Processes. Journal of Social Work Practice, 21(2), 235-238.
34. Mayunga, J. S. (2007). Understanding and applying the concept of community disaster resilience: a capital-based approach. Summer academy for social vulnerability and resilience building, 1, 16.
35. Messias, D. K. H., C. Barrington, & E. Lacy. (2012). Latino social network dynamics and the Hurricane Katrina disaster. Disasters, 36(1): 101-121.
36. Mileti, D. (1999). Disasters by design: A reassessment of natural hazards in the United States. Joseph Henry Press.
37. Naghdi, K., A. Mansourian, M. J. Valadanzoej, & M. Saadatseresht. (2008). Evacuation planning in earthquake disasters, using RS & GIS. International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 24: 1671-1676.
38. Nations, U. (2010). Natural hazards, unnatural disasters: the economics of effective prevention. The World Bank.
39. Normandin, J. M., M. C. Therrien, & G. A. Tanguay. (2011). City strength in times of turbulence: strategic resilience indicators. In Proc. of the Joint Conference on City Futures, Madrid (pp. 4-6).
40. Norris, F. H., S. P. Stevens, B. Pfefferbaum, K. F. Wyche, & R. L. Pfefferbaum. (2008). Community resilience as a metaphor, theory, set of capacities, and strategy for disaster readiness. American journal of community psychology, 41(1-2): 127-150.
41. Pisano, U. (2012). Resilience and sustainable development: Theory of resilience, systems thinking and adaptive governance. European Sustainable Development Network (ESDN) Quarterly Report, 26, 50.
42. Schmidt, D. H., & K. A. Garland. (2012). Bone dry in Texas: resilience to drought on the upper Texas Gulf Coast. CPL bibliography, 27(4): 434-445.
43. Stumpp, E. M. (2013). New in town? On resilience and “Resilient Cities”. Cities, 32: 164-166.
44. Tobin, G. A. (1999). Sustainability and community resilience: The holy grail of hazards planning?. Global Environmental Change Part B: Environmental Hazards, 1 (1): 13–25.
45. Tonts, M., P. Plummer, & N. Argent. (2014). Path dependence, resilience and the evolution of new rural economies: Perspectives from rural Western Australia. Journal of Rural Studies, 36: 362-375.
46. Wardekker, J. A., A. de Jong, J. M. Knoop, & J. P. van der Sluijs. (2010). Operationalising a resilience approach to adapting an urban delta to uncertain climate changes. Technological Forecasting and Social Change, 77(6): 987-998.
47. Yoon, D. K. (2012). Assessment of social vulnerability to natural disasters: a comparative study. Natural Hazards, 63(2): 823-843.
48. D’Agostini, L.R., & A.C. Fantini. (2008). Quality of Life and Quality of Living Conditions in RuralAreas: Distinctively Perceived and Quantitatively Distinguished. Social indicator research, 89, 487 - 499.
49. Nelson, V., R. Lamboll, & A. Arendse. (2008). Climate change adaptation, adaptive capacity and development discussion paper. DSA-DFID policy forum 2008.
50. Adger, W. N. (2000). Social and ecological resilience: are they related?. Progress in human geography, 24(3): 347-364.
51. Carpenter, S., B. Walker, J. M. Anderies, & N. Abel. (2001). From metaphor to measurement: resilience of what to what?. Ecosystems, 4(8), 765-781.
52. Berkes, F., J. Colding, & C. Folke. (Eds.). (2008). navigating social-ecological systems: building resilience for complexity and change. Cambridge University Press.
53. Timmerman, P. (1981). Vulnerability, resilience and the collapse ofsociety. A ReviewofModels and Possible Climatic Appli-cations. Toronto, Canada. Institute for Environmental Studies, University of Toronto.
54. Barton, D., J. Morton, & Hendy, C. (2001). Drought contingency planning for pastoral livelihoods. Natural Resources Institute.
55. Sapirstein, G. (2006). Social resilience: the forgotten dimension of disaster risk reduction. Jàmbá: Journal of Disaster Risk Studies, 1(1), 54-63.
56. Vásquez-León, M., C. T. West, & T. J. Finan. (2003). A comparative assessment of climate vulnerability: agriculture and ranching on both sides of the US–Mexico border. Global Environmental Change, 13(3), 159-173.
57. Manyena, S. B. (2006). The concept of resilience revisited. Disasters, 30(4), 434-450.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 | این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
