علیرضا رادخواه، سهیل ایگدری، هادی پورباقر، هاشم نوفرستی،
دوره ۹، شماره ۱ - ( ۱-۱۴۰۱ )
چکیده
ماهی گامبوزیا (Gambusi holbrooki Girard, ۱۸۵۹) به‌عنوان یکی از گونه‌های غیربومی و مهاجم در آب‌های داخلی ایران به شمار می‌رود. این گونه در اکثر حوضه‌های داخلی ایران و پیکره‌های آبی حضور دارد و حتی در آب‌های شور نیز یافت شده است. سازگاری گسترده این ماهی با شرایط اکولوژیکی مختلف باعث شده است که بسیاری از ویژگی‌های زیستی آن مانند ریخت‌شناسی نیز تحت تاثیر محیط تغییر یابد. مطالعه حاضر به منظور بررسی دوشکلی جنسی ماهی گامبوزیا در رودخانه گاماسیاب انجام گرفت. از این‌رو، ۵۹ قطعه ماهی گامبوزیا در شهریور ۱۳۹۶ از رودخانه گاماسیاب نمونه‌برداری شد. نمونه‌های ماهی پس از تعیین جنسیت، با استفاده از دستگاه کولیس زیستسنجی شده و صفات شمارشی نیز ثبت گردید. در مجموع، ۳۷ صفت ریختی (شامل ۸ صفت شمارشی و ۲۹ صفت ریختسنجی) مورد بررسی قرار گرفت. پس از استخراج داده‌های ریختی، از آنالیز تجزیه به مولفه‌های اصلی (PCA) و تابع متمایزکننده (DFA) به‌منظور مقایسه صفات ریختی استفاده شد. نتایج نشان داد که از بین نمونه‌های به‌دست آمده، ۳۰ قطعه ماهی نر و ۲۹ قطعه ماهی ماده بودند. بر اساس نتایج، همه صفات ریختسنجی مورد بررسی به غیر از طول ساقه دمي، طول قاعده باله پشتي و فاصله انتهاي باله مخرجي تا انتهاي بدن، اختلاف معنیداری در بین جنس‌های نر و ماده نشان دادند (۰۵/۰>p). نتایج آنالیز DFA و PCA نشان داد که جنس‌های نر و ماده از نظر صفات ریختسنجی کاملاً از یکدیگر متمایز شدند. این یافته‌ها بیانگر دوشکلی جنسی در ماهی گامبوزیا در رودخانه گاماسیاب است. دوشکلی جنسی مشاهده شده در این گونه احتمالاً به دلیل انتخاب جنسی و افزایش موفقیت گونه در تولیدمثل صورت گرفته است.
واژه‌های کلیدی.
دکتر عطا مولودی صالح، دکتر سهیل ایگدری، دکتر هادی پورباقر، دکتر حمیدرضا اسماعیلی،
دوره ۱۱، شماره ۱ - ( ۴-۱۴۰۳ )
چکیده
این مطالعه به‌منظور بررسی همپوشانی آشیان اکولوژیک دو گونه همبوم سیاه‌ماهی خالدار (Paracapoeta trutta) و سیاه‌ماهی میان رودان (Capoeta damascina) در بخش ایرانی رودخانه سیروان (حوضه خلیج فارس) به‌اجرا درآمد. بدین‌منظور، طی زمستان ۱۴۰۰ نمونه‌برداری از هشت ایستگاه (هرکدام با سه تکرار) صورت گرفت. بعد از شناسایی، نمونه‌ها در محل صید رهاسازی شدند. سپس تعداد ۱۰ فاکتور محیطی از جمله عمق، سرعت جریان، عرض رودخانه، pH، دما، هدایت الکتریکی (EC)، کل مواد جامد محلول (TDS)، ارتفاع از سطح دریا، شیب و اکسیژن محلول اندازه‌گیری و ثبت شدند. بررسی مطلوبیت زیستگاه گونه P. trutta به‌صورت pH ۸-۵/۷، دما حدود ۱۰ درجه سانتی‌گراد، TDS ۱۵۰ میلی‌گرم بر لیتر،EC ۴۰۰ میکروموس بر سانتی‌متر، ارتفاع از سطح دریا ۱۱۵۰ متر، عمق ۱۵ سانتی‌متر، عرض رودخانه حدود ۹ متر، سرعت جریان ۱ متر بر ثانیه، شیب ۲ درصد و اکسیژن محلول ۹ میلی‌گرم بر لیتر و برای گونه C. damascina نیز به صورت pH ۵/۶-۶، دما حدود ۱۰ درجه سانتی‌گراد، TDS ۱۸۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم بر لیتر، EC ۳۰۰ میکروموس بر سانتی‌متر، ارتفاع از سطح دریا ۱۱۵۰ متر، عمق ۲۵ سانتی‌متر، عرض رودخانه حدود ۶ متر، سرعت جریان ۵/۰ متر بر ثانیه، شیب ۲ درصد و اکسیژن محلول ۸ میلی‌گرم محاسبه شد. نتایج همپوشانی آشیان اکولوژیک نشان داد که دو گونه براساس فاکتورهای محیطی مورد بررسی، در اکسیژن محلول بیشترین همپوشانی (۶۴۶/۰) و در فاکتور دما (۲۹۳/۰) کمترین همپوشانی را نشان داد.محاسبه شد. میانگین همپوشانی آشیان اکولوژیک نیز برای دو گونه ۴۳۲/۰ به‌دست آمد.
