المیرا شکوهی، امید سفالیان، علی اصغری، سعید خماری، بهروز اسماعیل‌پور، حامد افلاطونی،
دوره 10، شماره 2 - ( 6-1402 )
چکیده
نخود یکی از مهمترین گیاهان تیره بقولات بوده و در جیره غذایی از اهمیت زیادی برخوردار است. بهمنظور بررسی تنوع ژنتیکی، آزمایشی با 18 ژنوتیپ نخود در قالب طرح بلوکهای کاملاً تصادفی اجرا شد. پس از خوگیری گیاهان به سرما، تیمار یخزدگی در دماهای 6-، 8- و 10- اعمال شد و دمای 50 درصد کشندگی (LT50) آنها با تبدیل پروبیت تعیین شد. قبل و بعد از مرحله خوگیری نمونه برگی برداشت و میزان محتوای نسبی آب برگ، رنگیزههای فتوسنتزی، پرولین، قند محلول، درصد پروتئین، کاتالاز، پراکسیداز، پلیفنولاکسیداز و شاخص سبزینگی اندازهگیری شد. نتایج تجزیه واریانس صفات فیزیولوژیکی نشان داد که تمامی صفات مورد بررسی به غیر از میزان کلروفیلa، کلروفیلb، و پلی فنول پراکسیداز، از نظر شرایط خوگیری در سطح 1 درصد با یکدیگر تفاوت معنی‌دار داشتند. در صفات کلروفیلa، کلروفیلb، و پلی فنول پراکسیداز از نظر شرایط خوگیری در سطح 5 درصد با یکدیگر تفاوت معنی‌دار داشتند. ارقام مورد بررسی از نظر صفات کلروفیلa، کلروفیل کل و شاخص سبزینگی دارای تفاوت معنی‌دار بودند. در اثر متقابل شرایط × رقم نیز از میان کلیه صفات مورد بررسی کاتالاز و شاخص سبزینگی با هم تفاوت معنی‌دار داشتند. ژنوتیپ 5 با کمترین مقدار LT50 (86/8-) و بالاترین درصد زنده‌مانی (%80) مقاومترین و ژنوتیپ 10 با بیشترین مقدار LT50 (57/3-) و کمترین درصد زنده‌مانی به همراه ژنوتیپ 15 حساس‌ترین ژنوتیپها به یخزدگی شناخته شدند. به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی، DNA استخراج و با استفاده از 21 آغازگر مختلف ISSR مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل بیانگر وجود پلی‌مورفیسم (چند شکلی) در میان این ارقام بود. در مجموع 101 نوار واضح تولید شد، که از این میان 94 نوار چندشکل بودند. محتوای اطلاعات چند شکلی (PIC) در محدوده 332/0 (آغازگر 7) تا 049/0 (آغازگر16) بود. میزان تنوع ژنی بین 126/0 تا 977/0 متغیر بود. تجزیه و تحلیل کلاستر ژنوتیپها با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و به روش UPGMA انجام شد و 18 ژنوتیپ گیاه نخود در 3 گروه دسته‌بندی شدند.
عبدالله بیک خورمیزی، سیاوش حسینی سرقین، محمدرضا سرافراز اردکانی، سید محمد مشتاقیون، سید موسی موسوی کوهی،
دوره 10، شماره 2 - ( 6-1402 )
چکیده
رازيانه گياهی دارویی است که تمام قسمت‌‌‌‌‌هاي آن به روش‌هاي مختلف مورد استفاده انسان قرار ميگيرد. این گیاه نسبتاً حساس به شوري است. با هدف بررسی اثر ورمیکمپوست بر افزایش تحمل به‌شوری در چهار جمعیت رازیانه (مشهد، ارومیه، شیراز و بوشهر) در مرحله رویشی گیاه، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در هر نمونه در سطح گلخانه با تأکید بر ارزیابی تعدادی از شاخصهای حفاظت اسمزی و آنتیاکسیدانی انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی با چهار سطح شوری (صفر، 40، 80 و120 ميليمول کلرید سدیم) و دو سطح ورمیکمپوست (صفر و 5 درصد حجمی-حجمی) طراحی شد. بعد از برداشت، بخش‌های ریشه از ساقه به منظور آنالیز برخی صفات بیوشیمیایی تفکیک شدند. تنش شوری سبب کاهش محتوای قند محلول کل و نشاسته در بخش هوایی و افزایش این شاخص‌ها در قسمت ریشه جمعیت‌های مورد مطالعه شد. همچنین تحت بروز تنش در محیط، محتوای پرولین بخش هوایی و ریشه، آمینواسید آزاد کل، فنول کل، فعالیت آنزیمهای گایاکول پراکسیداز و کاتالاز در جمعیت‌های رازیانه افزایش یافت، درحالی‌که محتوای پروتئین محلول کل و آنتوسیانین کاهش نشان دادند. تیمار ورمیکمپوست باعث افزایش محتوای کربوهیدرات‌های محلول، پروتئین محلول، آمینواسیدهای آزاد، پرولین، فنول کل و آنتوسیانین و کاهش فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز در بخش هوایی و نیز محتوای نشاسته در ریشه جمعیت‌های رازیانه طی شرایط بدون تنش و تحت تنش گردید. علیرغم مشاهده پیچیدگی در تغییرات شاخصهای موردبررسی که وابسته به نوع جمعیت و دوز تنش بود، نتایج ما نشان می‌دهد کاربرد ورمیکمپوست با غلظت 5 درصد توانسته است باعث بهبود حفاظت اسمزی و آنتیاکسیدانی در جمعیت‌های مورد مطالعه رازیانه تحت تنش شوری گردد.
رعنا ولی زاده کامران، لمیا وجودی مهربانی، علی عبدالزاده فرد، دکتر علیرضا تاری نژاد،
دوره 10، شماره 3 - ( 9-1402 )
چکیده
زیست پالایی یک استراتژی امیدوار کننده برای کاهش غلظت فلزات سنگینی است که با توسعه صنایع و کارخانهها در خاک افزایش مییابند و تهدیدی برای محیط زیست و سلامتی انسان هستند. برای بررسی تاثیر فلز سنگین کروم وکاهش اثرات سمی آن توسط باکتری (در دو سطح بدون وجود باکتری و وجود باکتری در محلول هوگلند آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد و صفات ریخت شناسی، فیزیولوژیکی و عناصر گیاه درتیمارهای اعمال شده اندازهگیری شد. نتاج نشان داد صفات عملکرد گیاه، وزن تر، طول ساقه و طول برگ تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفتند. عرض برگ، کلروفیل a، کلروفیل b و محتوی فسفر گیاه که تحت تنش کروم کاهش یافته بودند با تیمار باکتری، افزایش یافتند. هیدروژن پراکساید، مالون دی آلدیید، اسکوربات پراکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز، پرولین، مواد محلول جامد، فنل، فلاونویید و آنتو سیانین و همچنین محتوای عناصر گیاه از قبیل کروم، ازت و پتاسیم در اثر تیمار کروم افزایش یافتند. با استفاده از باکتری در محیط کشت حاوی کروم، هیدروژن پراکساید و مالون دی آلدیید به طور معنی داری کاهش یافت که نشان از کاهش تنش اکسیداتیو بود. آنتی اکسیدان های غیرآنزیمی و آنزیمی تیمارهای باکتریدار افزایش پیدا کردند که نشان از نقش باکتری در تقویت سیستم آنتیاکسیدانی گیاه داشت. محتوی کروم گیاه بعد از استفاده از باکتری کاهش پیدا کرد. نتایج حاصل نقش مثبت کاربرد باکتری تصفیه کننده کروم درمحیط کشت گیاه در کاهش اثرات منفی تنش فلز سنگین کروم را نشان داد.
عتیق الله سلطانی احمدزی، حمید اجتهادی، محمد فرزام، مارال بشیرزاده، فریده عطار، محمد رضا جوهرچی،
دوره 10، شماره 3 - ( 9-1402 )
چکیده
گونه جدید Onosma nuristanica بر اساس نمونههای جمعآوری شده از پارون در نورستان و چپهدره در کنر از استان‌های شرق افغانستان شرح داده شده است. بررسی گسترده پیشینه و مطالعه تطبیقی با نمونه‌هایی از چندین گونه خویشاوند نزدیک منجر به تشخیص این گونه جدید گردید. یافته‌های نگارندگان نشان‌دهنده واگرایی معنی‌دار بین نمونههای مورد مطالعه از نظر مهمترین ویژگی‌های ریخت شناختی (رنگ گل، طول بر'گه، طول
دمگل، طول میله‌ها، شکل و برگهای ساقه) است. در این مقاله شرح مفصلی از گونه جدید و یک کلید شناسایی برای گونههای سرده Onosma در کشور افغانستان ارائه شده است و گونه جدید از نظر ریختشناسی با گونههای نزدیک آن مقایسه شده است. همچنین، نقشه پراکنش گونه جدید و خویشاوندان نزدیک آن ارائه شده است.
نرجس رضازاده مقدم، اصغر زمانی،
دوره 10، شماره 4 - ( 10-1402 )
چکیده
خانواده شاه‌پسند (Verbenaceae)، در حال حاضر متشکل از دو جنس Verbena و Phylaدر مناطق مختلف ایران، بخصوص استان‌های شمالی است. محدوده این خانواده در منابع قدیمی در مقایسه با مطالعات کنونی، دچار تغییرات قابل توجهی شده است. به عنوان مثال، دو جنس Vitex و Clerodendrum نیز در منابع قبلی در این خانواده تقسیم‌بندی شده‌اند. بر همین اساس، در این پژوهش، با بررسی صفات ریختشناسی و تشریحی برگ در 20 نمونه از جنس‌های Verbena، Phyla، Vitex و Clerodendrum به ارزیابی ارتباط بین این جنس‌ها پرداخته شده است. بدین منظور 67 صفت کیفی و کمّی ریختشناسی و تشریحی مورد بررسی قرار گرفتند. جهت تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار R نسخه 4.3.1 استفاده شد. به منظور تحلیل هم‌زمان داده‌های کمّی و کیفی از روش آنالیز عاملی داده‌های ترکیبی (FAMD) استفاده شد. نتایج حاصل از این مطالعه حاکی از اهمیت بالای برخی صفات کمّی مانند طول آوند چوب رگبرگ اصلی، عرض بذر، طول خامه و قطر پهنک و برخی صفات کیفی شامل شکل سلول‌های اپیدرمی پهنک، موقعیت روزنه، نحوه قرارگیری دو بازوی پهنک نسبت به‌هم، نوع کرک‌پوش، شکل سلول‌های اپیدرمی رگبرگ اصلی، رنگ گلبرگ، تعداد دستجات آوندی در پهنک، میزان تراکم کرک‌پوش، شکل حاشیه برگ و تعداد انشعابات ساقه در خوشه‌بندی جنس‌ها بود. به طورکلی، تحلیل داده‌ها بیانگر جدایی کامل این چهار جنس بود. بر اساس این مطالعه و در انطباق با نتایج داده‌های تبارزایی، جدایی دو جنس Clerodendrum و Vitex از خانواده شاه‌پسند تأیید شد و تنها دو جنس Verbena و Phyla به عنوان جنس‌های بومی این خانواده در ایران شناخته می‌شوند.
فاطمه جعفری، علی گنجعلی، الهام امجدی،
دوره 10، شماره 4 - ( 10-1402 )
چکیده
پونه‌سای بینالودی (Nepeta binaludensis Jamzad ) به عنوان گیاه دارویی ارزشمند به علت برداشت بی‌رویه و تخریب رویشگاه‌ها به‌شدت در معرض خطر انقراض است. در این راستا با هدف ارزیابی صفات مرفولوژیکی، بیوشیمیایی و ارزیابی محتوای ریزمغذی‌های بخش هوایی آزمایشی با چهار ترکیب تیماری شامل: 1- تلقیح گیاه با باکتری Azotobacter chooroccum، 2- تلقیح توام باکتریهای Bacillus cereus وPseudomonas putida ، 3-تلقیح توام سه گونه باکتری شامل (A. chooroccum + B. cereus + P. putida) و 4- شاهد (بدون تلقیح باکتری) در دو مرحله رشد رویشی 10 و 20 هفته‌ای در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار انجام شد. نتایج نشان داد کاربرد باکتریهای محرک رشد کلیه ویژگی‌های مورفولوژیکی گیاه شامل طول اندام هوایی، وزن خشک بخش هوایی، مجموع سطح برگ و مجموع طول ریشه‌ها را در مقایسه با گیاهان شاهد به صورت معنیداری در هر دو مرحله مورد بررسی افزایش داد. بررسی‌های بیوشیمیایی نشان داد که در هر دو مرحله رشد 10و 20 هفته‌ای، کاربرد باکتریهای محرک رشد موجب افزایش ترکیبات فنلی، فلاونوئیدی و فعالیت آنتیاکسیدانی گیاه شد. علاوه بر این، جذب برخی عناصرغذایی از قبیل کلسیم، پتاسیم، فسفر، آهن و منیزیم نیز در نتیجه کاربرد باکتریهای محرک رشد افزایش یافت. از آنجا که میکروارگانیسم‌ها سبب بهبود رشد و افزایش ترکیبات موثره گیاه پونه‌سای بینالودی می‌شوند میتوان از آنها به عنوان کود زیستی و جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی استفاده کرد.
دکتر فاطمه موسوی،
دوره 10، شماره 4 - ( 10-1402 )
چکیده
بذر کینوا (Chenopodium quinoa) به دلیل محتوای پروتئینی غنی و فعالیت آنتی اکسیدانی بالا مرتبط با پلی فنول ها به عنوان یک منبع غذایی بی نظیر مطرح می باشد. در مطالعه حاضر با هدف انتخاب بذر این گونه برای ارسال به فضا، پاسخ محتوای پروتئینی، فنل، فلاونوئید، ظرفیت آنتی اکسیدانی و شاخص جوانه زنی بذر آن به شرایط خلا شبیه سازی شده فضا مورد سنجش قرار گرفت. نتایج افزایش معنادار شاخص جوانه زنی بذر را برای گروه تحت تیمار خلا نسبت به گروه کنترل نشان داد. محتوای فنل و فلاونوئید کل در بذرهای تحت تیمار خلا نسبت به گروه کنترل بیشتر بود. شرایط خلا موجب افزایش معنادار ظرفیت آنتی اکسیدانی بذرهای کینوا شد. محتوای پروتئین کل بذر در گروه تحت تیمار خلا و کنترل به ترتیب 25 و 35 میلی گرم بر میلی لیتر بود. نیمرخ پروتئینی بذر 13 باند پروتئینی مشخص در محدوده وزن مولکولی 15 تا 70 کیلودالتون نشان داد. شدت باندهای پروتئینی بین گروه های تیمار خلا و کنترل به طرز معناداری تفاوت داشت. تغییرات ساختاری در پریکارپ بذر و همچنین خروج آب و روغن از بذرها تحت شرایط خلا می تواند از علل پاسخ های بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی متفاوت بذرهای کینوا در مطالعه حاضر باشد.
سعیده خاموشی، فاطمه نژاد حبیب وش،
دوره 11، شماره 1 - ( 4-1403 )
چکیده
به منظور بررسی تأثیر تلقیح با قارچ میکوریزا Glomus caledonium و محلولپاشی کلاتروی در غلظتهای (0،2،4 و 8 گرم در لیتر)، بر روی مقدار و ترکیبات اسانس مرزه بختیاریSatureja bachtiarica Bunge) )، آزمایش گلدانی در سال 1398 در گلخانه تحقیقاتی واقع شرکت زرین گیاه در شهر ارومیه، در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. برداشت گیاهان در مرحله گلدهی کامل انجام گرفت. اسانس‌گیری به کمک دستگاه کلونجر انجام شد و تجزیه ترکیبات اسانس در نمونههای مورد مطالعه به وسیله دستگاه‌های GC و GC-MS انجام گرفت. مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون چند دامنه‌ای دانکن نشان داد که تلقیح با قارچ میکوریزا گلوموس کالدونیوم تأثیر معنی‌دار روی بازده اسانس سرشاخه‌های گلدار مرزه بختیاری نداشته است ولی محلولپاشی با کلاتروی تأثیر معنی‌دار آماری روی بازده اسانس در مقایسه با گروه شاهد داشته است. بین غلظتهای مختلف کلاتروی از نظر تأثیر بر بازده اسانس تفاوتی مشاهده نشد. همچنین، تیمارهای اعمال شده سبب تغییر ترکیبات اسانس نسبت به نمونه اسانس گیاهان شاهد گردید. این تغییرات شامل کاهش ترکیبات بتا-کاریوفیلن، سابینن هیدرات، بورنئول و کارواکریل استات و افزایش میزان سیترال و اکتیل فتالات در گیاه تلقیح شده با میکوریزا و نیز افزایش میزان کارواکرول در اسانس گیاهان تیمار شده با کلات روی شد. همچنین، میکوریزاسیون، مقدار کل ترکیبات سزکوئی‌ترپن و دیترپن و محلولپاشی با کلاتروی، مقدار کل ترکیبات منوترپنی در اسانس مرزه بختیاری را افزایش داد.
خانم نسرین مهدی نژاد مقدم، دکتر امید سفالیان، دکتر ناصر زارع، دکتر محمد صدقی، دکتر رحمت الله کریمی زاده، دکتر فاطمه محمدی آذر،
دوره 11، شماره 1 - ( 4-1403 )
چکیده
حبوبات از جمله گياهان زراعي متداول در مناطق خشك و نيمه خشك است که اغلب اين گياهان به شوري آب و خاك حساس يـا نيمه حساس ميباشند. پژوهش حاضر بهمنظور بررسی سه سطح شوری روی 18 رقم عدس در گلخانه و آزمایشگاه‌های دانشگاه محقق اردبیلی در سال 98-96 انجام شد. آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. صفات فتوسنتزی و فیزیولوژیکی مورد بررسی قرار گرفتند و رابطه صفات با 21 آغازگر ISSR اندازهگیری شد. اثر متقابل ژنوتیپ در تنش در برخی صفات اختلاف معنی‌دار داشتند. نتایج مقایسه میانگین ژنوتیپهای عدس از نظر صفات فیزیولوژیک با روش دانکن در سطح احتمال پنج درصد انجام شد. همبستگی صفات در سطوح تنش جداگانه انجام شد. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه‌ای، ژنوتیپها را در شرایط شاهد و 60 میلیمولار به سه گروه و در 120 میلی مولار به دو گروه تقسیم کرد. ژنوتیپهای 7 و 5 در تمامی گروه‌بندی‌ها در گروه برتر قرار گرفتند. رابطه نشانگرهای مولکولی ISSRبا صفات فیزیولوژیکی در بین ژنوتیپها محاسبه و برای تمامی صفات رگرسیون به روش گام به گام انجام شد. همه صفات در سه سطح تنش شوری با تعدادی از نشانگرهای ISSR ارتباط معنی‌دار داشتند. در مجموع 22 نشانگر مثبت برای صفات فیزیولوژیکی در سطح شاهد، 9 نشانگر مثبت در سطح تنش متوسط و 23 نشانگر مثبت در سطح تنش شدید شناسایی شدند. از بین 21 آغازگر ISSR مورد مطالعه نشانگر P8A11 بیشترین تعداد مکان ژنی مرتبط با صفات فیزیولوژیکی مورد مطالعه را دارا بود.
دکتر سید مهدی رضوی، خانم ندا دلیر، دکتر ساره ابراهیمی، دکتر منصور افشارمحمدیان،
دوره 11، شماره 2 - ( 6-1403 )
چکیده
استفاده از خاصیت اللوپاتی برخی گونه های گیاهی، یکی از روش های پیشنهادی جهت کاهش مصرف سموم شیمیایی است. گیاه جعفری وحشی با نام علمی Anthriscus nemorosa گیاهی آروماتیک و متعلق به خانواده چتریان است و در قسمت های غربی و شمالی کشور ایران به صورت وحشی می روید. با توجه به اینکه تاکنون خصوصیات بیوشیمیایی و اللوپاتی این گیاه در ایران بررسی نشده است، در این تحقیق ریشه های این گیاه از شهرستان خلخال جمع آوری شد و پس از خشک شدن در سایه به روش تقطیر با آب (Hydro-distillation) مورد اسانس گیری قرار گرفت. اسانس به دست آمده به وسیله دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی متصل به طیف سنجی جرمی (GC/MS) تجزیه شد. در اسانس این گیاه 52 ترکیب شناسایی شد که 80/21 درصد از کل اسانس را شامل شد. ترکیبات اصلی اسانس این گونه شامل Myristicin (16/92 درصد)، Heptane (12/98 درصد)، Elemicin (12/54 درصد)، Gamma-Terpinene (12/50 درصد)، Beta-Eudesmo (12/50 درصد) بودند و این ترکیبات با ترکیبات اصلی اسانس ریشه A. nemorosa بومی صربستان تفاوت قابل ملاحظه ای داشتند. برای بررسی اثرات اللوپاتیک این گیاه آزمایشی به صورت طرح تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. نتایج بررسی اثرات عصاره های ان هگزانی، دی کلرومتانی و متانولی (با غلظت های 0، 0/001، 0/01، 0/1 و 1 میلی گرم بر میلی لیتر) ریشه این گیاه بر روی گیاه کاهو (Lactuca sativa L.var.capitata) نشان داد که هر سه عصاره اثر بازدارندگی بر روی مولفه های درصد جوانه زنی، رشد ساقه چه و رشد ریشه چه کاهو داشتند ولی عصاره ان هگزانی در تمامی غلظت های مورد تیمار، اثر بازدارندگی بیش تری بر جوانه زنی و رشد ساقه چه بذرکاهو داشت.
مینا ربیعی، یونس عصری، فاطمه سفیدکن،
دوره 11، شماره 2 - ( 6-1403 )
چکیده
Seseli olivieri از تیره چتریان، گونه انحصاری کوههای البرز است. در این پژوهش تأثیر شرایط محیطی بر عملکرد صفات رویشی و ترکیبهای اسانس این گونه مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور سه رویشگاه با ارتفاعهای مختلف انتخاب شد و در هر یک از آنها صفات رویشی این گونه اندازهگيری شد. در هر رویشگاه، نمونههای خاک و سرشاخه‌های گلدار این گونه برداشت شد و در آزمایشگاه تجزیه شدند. ارتباط صفات عملکردی این گونه با عوامل محیطی با استفاده از آنالیز همبستگی و تجزیه مولفههاي اصلی تعیین شد. تجزيه واريانس صفات رویشی نشان داد که بین سه رویشگاه تفاوت معنیداری وجود دارد. مقایسه میانگین صفات رویشی حاکی از آن بود که بیشترین مقادیر ارتفاع (2/45 سانتیمتر)، قطر تاجپوشش (9/36 سانتیمتر)، سطح تاجپوشش (7/2 درصد)، سطح برگ (2/2 سانتیمتر مربع) و زیتوده (8/39 گرم) به رویشگاه تویه مربوط است. تجزيه واريانس اجزای اسانس این گونه در سه رویشگاه تفاوت معنیداری را بين مواد مؤثره اندازهگيری شده نشان داد. در رویشگاه تنگ کاورد ماده مؤثره اصلی آپیول (2/16%)، سیس-کادینا-1(6)،4-دیان (5/14%)، آلفا-گورجونن (8/13%) و اسپاتولنول (2/12 %)؛ در رویشگاه انزو آپیول (5/20%)، بورنیل استات (4/16%) و آلفا-پینن (9/11%)؛ و در رویشگاه تویه بورنیل استات (7/20%)، آلفا-پینن (2/16%) و ان-تتراکوزان (2/10%) بودند. تجزيه واريانس پارامترهای فیزیکوشیمیایی خاک تفاوت معنیداری را بین سه رویشگاه نشان داد. در میان عوامل محیطی، ارتفاع، بارندگی سالانه، دمای سالانه، حداقل دمای سردترین ماه، حداقل دمای مطلق، آهک و نیتروژن بیشترین همبستگی معنی‌دار را با صفات عملکردی این گیاه داشتند. براساس معیار IUCN، جایگاه حفاظتی این گونه در بحران انقراض تعیین شد.
دکتر فاطمه ربیع زاده، دکتر فرزانه بهادری،
دوره 11، شماره 2 - ( 6-1403 )
چکیده
ایران با دارا بودن حدود 79 گونه از سرده پونه‌سا به عنوان یکی از مناطق پیدایش این سرده تلقی می‌شود. در حدود 77 درصد از گونههای شناسایی شده این سرده در ایران، گونههای انحصاری هستند. گونۀ پونه سای ایرانی که در منابع مرجع گیاه شناسی به عنوان گونه‌ای مستقل به نام پونه‌سا ناميده مي‌شد، در فلور ایران موقعیت آرایه‌شناختی گونه Nepeta persica به واریته‌ای از گونه Nepeta kotschyi تغییر یافته است. در این تحقیق صحت جایگاه آرایه‌شناختی این دو گونه با بررسی صفات مختلف ریخت‌شناختی و ریزریخت شناختی آنها مانند ارتفاع گیاه، اندازه برگها، تاج پوشش، نوع کرکها و فندقه، با استفاده از تصاویر استریومیکروسکوپ الکترونی (SEM) و مطالعات آماری SPSS و بررسی معنیداری صفات توسط نرم افزار ANOVA مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که اختلاف معنیداری در ویژگیهایی مانند شکل برگها، کرکها و روزنه های آن و همچنین ارتفاع آنها وجود دارد. هر چند در اندازه و شکل بذرها به وضوح اختلافی مشاهده نشد. هر دو گونه دارای فندقههای مشبک با زوائد زگیل مانند بودند. همچنین شکل ظاهری کرکهای بلند در برگهای دو گونه کاملا متفاوت هستند به طوریکه در گونه N. persica دارای زوائد زگیل مانند ولی در گونه N. persica با سطح صاف هستند. بر اساس داده های به دست آمده از مطالعات آرایه‌شناختی دو گونه N. persica و N. kotschy و نتایج مطالعات ریختشناسی و ریزریختشناسی و تصاویر میکروسکوپ الکترونی از سطح برگها که برای اولین بار در این مقاله آورده شده است پیشنهاد مستقل بودن دو گونه ارائه گردید.
دکتر ابراهیم فانی، دکتر مجتبی مکاری،
دوره 11، شماره 2 - ( 6-1403 )
چکیده
در سال‌های اخیر استفاده از روش‌های یادگیری ماشین در زمینه‌های مختلف کشاورزی در حال افزایش است که این روش‌ها، اطلاعات بسیار خوبی را برای پیشبینی و بررسی سطوح عملکرد مختلف در گیاهان به ما ارائه می‌دهد. در پژوهش حاضر، با توجه به نتایج حاصل از آزمایش اولیه با سطوح تنش شوری و کوددهی مشخص (سطوح تنش شوری صفر، 75 و 150 میلیمولار کلرید سدیم و سطوح کوددهی صفر و 3 گرم در لیتر سیلیس) که از قبل انجام شده و با استفاده از مدل رگرسیون غیرخطی (NLR) و زبان برنامهنویسی پایتون، صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه دارویی شنبلیله در سطوح تنش شوری و کوددهی سیلیس تعریفشدۀ جدید (شوری تا سطح 300 میلیمولار و کوددهی سیلیس در دو سطح 1 و 2 گرم در لیتر) بدون انجام آزمایش عملی و براساس سطوح شوری و کوددهی اولیه پیشبینی گردید. مدل رگرسیون غیرخطی، یک الگوریتم پرکاربرد در تحلیل داده‌هایی است که رابطه بین متغیرها به صورت غیرخطی است و می‌تواند روابط معنی داری میان متغیرها با استفاده از توابع غیرخطی ایجاد کند. نتایج نشان داد که تاثیر مثبت سیلیس بر میزان کلروفیل فلورسانس (Fv/Fm) از صفر تا سطح شوری 180 میلیمولار و میزان شاخص سبزینگی (SPAD) از صفر تا سطح حشوری 100 میلیمولار نمایان می‌شود. به نظر میرسد با توجه به نتایج حاصل از پژوهش حاضر، میتوان با استفاده از یادگیری ماشین، صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه دارویی شنبلیله را در سطوح تنش شوری و کوددهی سیلیس تعریفشدۀ دیگر بدون انجام آزمایش عملی، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد.
علی گنجعلی، خانم ریحانه بهرامی، خانم پروانه ابریشمچی،
دوره 11، شماره 3 - ( 9-1403 )
چکیده
در سال‌های اخیر استفاده از فن‌آوری کشت بافت و بیش تولید متابولیت دارویی به‌عنوان یک روش جایگزین و مناسب برای برداشت بی‌رویه و فزاینده گیاه از رویشگاههای طبیعی مورد تاکید قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر الیسیتورهای زیستی و نیترات نقره بر محتوی متابولیت‌های ثانویه کالوس‌های حاصل از ریزنمونه برگی گیاه خار مریم انجام شده است. در این بررسی بهترین نتیجه تولید کالوس به محیط MS حاوی KIN تعلق داشت و بنابراین برای ادامه آزمایش در مراحل بعد مورد استفاده قرار گرفت. در آزمایش دوم ریزنمونه‌ها در محیط کشت منتخب هورمونی کشت و پس از گذشت 8 هفته از رشد کالوس‌ها، الیستورهای زیستی شامل مخمر یاروویا لیپولیتیکا، قارچ آسپرژیلوس نایجر و باکتری سودوموناس پوتیدا در ترکیب با نیترات نقره به‌عنوان الیسیتور غیر زنده به کالوس‌های حاصل از ریزنمونه‌های برگی اضافه شد. با گذشت ده روز از تیمار، محتوی ترکیبات فنلی، ظرفیت آنتیاکسیدانی، مقدار سیلی‌مارین و فعالیت آنزیم پال در کالوس‌ها اندازهگیری شد. نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که کاربرد توام مخمر یاروویا و نیترات نقره موجب بهبود محتوی مشتقات فنلی، سیلی‌مارین و فعالیت آنزیم پال گردید و تفاوت آن با سایر الیسیتورهای زیستی هم در ترکیب با نیترات نقره و هم در شرایط فاقد آن معنی‌داربود. محققان این آزمایش کاربرد توام الیسیتورهای زیستی به‌ویژه مخمر یاروویا و نیترات نقره را بهمنظور القای بیشتر سنتز متابولیت‌های دارویی در کالوس‌های حاصل از ریزنمونه‌های برگی گیاه خار مریم پیشنهاد می‌نمایند
خانم لمیا وجودی مهربانی، خانم خدیجه خانی، خانم ندا عزیزی، خانم رعنا ولیزاده کامران،
دوره 11، شماره 3 - ( 9-1403 )
چکیده
بهمنظور بررسی تاثیر تنش خشکی (ظرفیتزراعی، 50 و 30 درصد ظرفیت زراعی) و محلولپاشی با نانوذرههای سلنیوم و نقاط کوانتومی کربنی (صفر، و 2 میلیگرم در لیتر) بر رشد و برخی صفات فیزیولوژیک رزماری، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در گلخانه تحقيقاتي دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان در سال 1402 انجام شد. نتایج نشان داد که اثرات متقابل تیمارهای آزمایشی وزنخشک بخش هوایی گیاه، محتوای رنگیزههای فتوسنتزی، آبنسبی برگ، محتوای مواد جامدمحلول برگ، مالون دیآلدئید، پرولین، اسانس، نیتروژن و فسفر گیاه را تحت تاثیر قرار داد. محتوای پتاسیم و نشتیونی تحت تاثیر اثراتاصلی تیمارهای آزمایشی قرار گرفت. آبیاری در حد ظرفیتزراعی و 50 درصد ظرفیتزراعی با محلولپاشی نقاط کوانتومی کربنی موجب افزایش وزنخشک بخش هوایی گیاه، محتوای نیتروژن و مواد جامد محلول شد. بالاترین محتوای مالون دیآلدئید در تیمار 30 درصد ظرفیتزراعی در شرایط بدون محلولپاشی مشاهده شد. محتوای پرولین در تیمارهای 50 و 30 درصد ظرفیتزراعی با محلولپاشی نانوذره نقاط کوانتومی کربنی افزایش یافت. تیمارهای ظرفیتزراعی، 50 و 30 درصد ظرفیتزراعی با محلولپاشی نقاط کوانتومی کربنی موجب افزایش محتوای اسانس گیاه شد. محتوای آبنسبی برگ، کاروتنوئید، کلروفیل b و فسفر در تیمارهای ظرفیتزراعی و 50 درصد ظرفیتزراعی با محلولپاشی هر دو نانوذره دارای بیشترین مقدار بود. بالاترین محتوای کلروفیل a در تیمار ظرفیتزراعی و 50 درصد ظرفیتزراعی با محلولپاشی نقاط کوانتومی کربنی مشاهده شد. درکل نتایج حاصل از بررسی حاضر نشان داد که استفاده از نانوذره نقاط کوانتومی کربنی تاثیر مثبت بر صفات رشدی و فیزیولوژیک گیاه تحت تنشخشکی داشت.
خانم کوثر جدیدی، دکتر لمیا وجودی مهربانی، دکتر محمدباقر حسن پور اقدم،
دوره 11، شماره 4 - ( 12-1403 )
چکیده
چکیده. دانه ی کدوی تخمکاغذی بهدلیل وجود مقادیر بالای روغناهمیت زیادی در تغذیه و صنایع داروسازی دارد. بهمنظور بررسی تأثیر کاربرد بیوچار (صفر، 5 و 10 تن در هکتار) و محلولپاشی با نانوذره روی (عدم محلولپاشی، ۲ و ۴ میلیگرم در لیتر) آزمایش فاکتوریل بر مبنای طرح بلوکهای کامل تصادفی در مزرعه اجرا شد. تعداد میوه در بوته و محتوای روی برگ در تیمارهای 5 و۱۰ تن در هکتار بیوچار با هر دو سطح محلولپاشی نانوذره روی افزایش یافت. تیمار ۱۰ تن در هکتار بیوچار با محلولپاشی هر دو سطح نانوذره روی موجب افزایش تعداد دانه در میوه، عملکرد میوه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، و عملکرد روغن شد. تیمار ۵ تن در هکتار بیوچار با محلولپاشی ۴ میلیگرم در لیتر نانوذرهی روی و تیمار ۱۰ تن در هکتار بیوچار با محلولپاشی هردو غلظت نانوذره موجب افزایش وزن صددانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص کلروفیل گیاه شد. بیشترین محتوای فنل کل در تیمار ۵ و ۱۰ تن در هکتار بیوچار با محلولپاشی ۴ میلیگرم در لیتر نانوذره روی مشاهده شد. محتوای آب نسبی برگ و آنتوسیانین در تیمار۱۰ تن در هکتار بیوچار افزایش یافت. درکل نتایج حاصل از بررسی حاضر نشان داد که استفاده از ۱۰ تن در هکتار بیوچار همراه با محلولپاشی غلظتهای ۲ و ۴ میلیگرم در لیتر نانوذره روی موجب افزایش صفات عملکردی و فیزیولوژیکی گیاه شد.
خانم سونا نوروزی، دکتر ابوالفضل دانشور، دکتر علی ستاریان، دکتر الهام امینی، دکتر فاطمه نصرالهی،
دوره 11، شماره 4 - ( 12-1403 )
چکیده
گونهی Arceuthobium oxycedri (دارواش کوتوله)، اختصاصا روی گونههای سرو کوهی رشد کرده و آنها را آلوده میکند. گیاه نیمه انگلی مذکور در ایران در سه رویشگاه ارس رضا آباد استان سمنان، منطقه چهار باغ گرگان و در استان زنجان مشاهده شده است. در این تحقیق شاخصهای آناتومی و صفات ریزریختشناسی گونه با هدف کمک به شناسایی این گونه نیمه انگلی گیاهی در استان گلستان مورد ارزیابی قرار گرفت. برای تخمین آلودگی درختان ارس توسط گیاه نیمه انگلی دارواش کوتوله نمونه برداری در منطقه چهارباغ گرگان در سطح 600 هکتار و با استفاده از 60 قطعه نمونه و به ابعاد 20×20 متر مربع به صورت تصادفی_ سیستماتیک انجام شد. برشی عرضی ساقه نشان داد که در هر 3 ارتفاع دارای سطح مقطع نیم دایرهای، دارای کلروفیل و از نظر ضخامت پوست و اندازه مغز باهم تفاوتی ندارند. مطالعات دانه گرده نشان داد که تمامی دانههای گرده به صورت منفرد، دارای سه تا پنج شیار عمیق و نامتقارن، شیارها از نظر اندازه کوچک و بزرگ هستند (Tricolpate). از لحاظ شکل مخروطی کروی (Oblatespheroidal) با تزئینات اگزین خاردار (Echinate) میباشند. در مجموع با توجه به اینکه این تحقیق برای اولین بار بر روی گونه دارواش کوتوله انجام می شود یافته های آن برای شناسایی گونه های مشابه که در سایر رویشگاههای ارس ایران گزارش شده ارزش سیستماتیکی دارد.
دکتر اعظم سلیمی، علی عباسی، مریم چاوشی ریزی،
دوره 11، شماره 4 - ( 12-1403 )
چکیده
گیاه کاملینا عضو مهم خانواده Cruciferae، به عنوان یک گیاه روغنی استفاده می‌شود. کیتوزان یک بیوپلیمر طبیعی که به عنوان یک محرک زیستی و ترکیب غیر سمی و سازگار با محیط زیست می‌باشد که به طور گسترده‌ای در پاسخ به تنش‌های زیستی و غیر‌زیستی مؤثر است. آهن یک ریزمغذی ضروری برای همه موجودات زنده است زیرا نقش مهمی در فرآیندهای تنفس و فتوسنتز دارد. در این تحقیق تأثیر کیتوزان و آهن همراه با تیمار شوری 0، 8، 12، دسی زیمنس بر متر و کیتوزان با غلظتهای 0، 2/0، 4/0، گرم بر لیتر و آهن نیز با غلظتهای 0، 3، 6، گرم بر لیتر و بهصورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. به دلیل به هم خوردن تعادل یونی میزان سدیم افزایش داشته، از طرفی رشد ریشه افزایش داشته تا بتواند آب مورد نیاز گیاه را تأمین کند. با توجه به اثرات مخرب تنش، افزایش سدیم بر سایر پارامترها نیز تأثیر داشته و باعث کاهش آهن، کلسیم، طول ساقه و وزن خشک اندام هوایی شده است. در بررسی اثر متقابل شوری، کیتوزان و آهن مشاهده شده که طول ساقه، سطح برگ، بیومس، محتوای نسبی آب، سدیم، پتاسیم و کلسیم و کربوهیدرات افزایش‌یافته‌اند و وزن خشک ریشه کاهش پیدا کرده است. تیمارهای نامبرده با تأثیر بر محتوای نسبی آب، تنظیم یون‌ها و محلول‌های سازگاری مانند قند برگ توانسته شرایط گیاه را مانند شرایط بدون تنش حفظ کند و اثرات ناشی از تنش شوری را کاهش داده و به رشد گیاه کمک کند.
خانم افسانه تیموری، دکتر عاطفه امیراحمدی، دکتر رضا نادری، دکتر فاطمه سلیمی، دکتر رضا شیخ اکبری مهر،
دوره 12، شماره 1 - ( 1-1404 )
چکیده
در زندگی امروزه شناسایی و معرفی گیاهان دارویی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. جنس Pycnocycla متعلق به خانواده چتریان است که در ایران دارای 8 گونه بومی است. گونه Pycnocycla spinosa (سگ دندان خاردار) به دلیل داشتن اثرات دارویی همواره قابل توجه بوده است. هدف از این پژوهش بررسی اثر سه رویشگاه (دامغان، سمنان و کرمان) بر روی خواص ضدمیکروبی عصاره‌های استخراج شده از گیاه سگ دندان خاردار با استفاده از حلال‌های مختلف می‌باشد. برای بررسی خواص ضدمیکروبی از غلظت mg/ml 2 عصاره‌های متانولی، اتیل استاتی و هگزانی و روش انتشار دیسک در آگار بر علیه دو باکتری بیماری‌زا گرم منفی یرسینیا انتروکولیتیکا و سالمونلا انتریکا استفاده شد. نتایج نشان داد که عصاره‌های تهیه شده اثرات متفاوتی بر روی باکتری‌ها داشتند. همچنین مناطق مختلف جغرافیایی ایران، به دلیل شرایط اقلیمی متفاوت، دارای اثرات متفاوتی بر باکتری‌ها بودند. عصاره‌های تهیه شده از کرمان، به‌ویژه با حلال متانول و اتیل استات، بیشترین فعالیت ضد میکروبی را علیه باکتری سالمونلا انتریکا نشان دادند. بنابراین نوع حلال و نوع رویشگاه می‌تواند تاثیر بسزایی بر روی خواص ضد میکروبی گیاهان داشته باشد.
دکتر منیژه پاکروان، خانم اعظم جوانبخت،
دوره 12، شماره 1 - ( 1-1404 )
چکیده
سرده ختمی (Alcea) یکی از گیاهان دارویی ارزنده است که از دیرباز در طب سنتی مورد استفاده قرار میگرفته است. شباهت گونه ها و تنوع صفات سبب شده تا دانشمندان از روش های مختلف بیوسیستماتیکی جهت کمک به شناسایی گونه ها استفاده کنند. در این تحقیق ویژگی های تشریحی ساقه در 18 گونه از ختمی های ایران مورد بررسی قرار گرفت. بخش های مشابهی در ساقه توسط برش های دستی و رنگ آمیزی مضاعف به وسیله رنگ های سبز متیل و کارمن زاجی مورد بررسی قرار گرفت و تصاویر میکروسکوپی تهیه گردید. مهمترین صفات مورد بررسی در این تحقیق تعداد لایه های سلول های کلانشیمی در پوست، ضخامت و تعداد لایه های فیبرهای اسکلرانشیمی آوند آبکش، تعداد دستجات آوندی، پارانشیم اشعه آوندی، ضخامت آوند های آبکش و چوب و ساختار مغز بود. سپس آنالیز خوشه ای به روش Ward توسط نرم افزار SPSS بر اساس 8 صفت کمی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که برخی صفات تشریحی ساقه که در گونه های نزدیک به هم مشاهده می گردد، تنها می تواند در تشخیص گونه ها مورد استفاده قرار گیرد و در گروه بندی گونه ها چندان مفید نمی باشد
