مینا ربیعی، یونس عصری، فاطمه سفیدکن،
دوره ۱۱، شماره ۲ - ( ۶-۱۴۰۳ )
چکیده
Seseli olivieri از تیره چتریان، گونه انحصاری کوههای البرز است. در این پژوهش تأثیر شرایط محیطی بر عملکرد صفات رویشی و ترکیبهای اسانس این گونه مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور سه رویشگاه با ارتفاعهای مختلف انتخاب شد و در هر یک از آنها صفات رویشی این گونه اندازهگيری شد. در هر رویشگاه، نمونههای خاک و سرشاخههای گلدار این گونه برداشت شد و در آزمایشگاه تجزیه شدند. ارتباط صفات عملکردی این گونه با عوامل محیطی با استفاده از آنالیز همبستگی و تجزیه مولفههاي اصلی تعیین شد. تجزيه واريانس صفات رویشی نشان داد که بین سه رویشگاه تفاوت معنیداری وجود دارد. مقایسه میانگین صفات رویشی حاکی از آن بود که بیشترین مقادیر ارتفاع (۲/۴۵ سانتیمتر)، قطر تاجپوشش (۹/۳۶ سانتیمتر)، سطح تاجپوشش (۷/۲ درصد)، سطح برگ (۲/۲ سانتیمتر مربع) و زیتوده (۸/۳۹ گرم) به رویشگاه تویه مربوط است. تجزيه واريانس اجزای اسانس این گونه در سه رویشگاه تفاوت معنیداری را بين مواد مؤثره اندازهگيری شده نشان داد. در رویشگاه تنگ کاورد ماده مؤثره اصلی آپیول (۲/۱۶%)، سیس-کادینا-۱(۶)،۴-دیان (۵/۱۴%)، آلفا-گورجونن (۸/۱۳%) و اسپاتولنول (۲/۱۲ %)؛ در رویشگاه انزو آپیول (۵/۲۰%)، بورنیل استات (۴/۱۶%) و آلفا-پینن (۹/۱۱%)؛ و در رویشگاه تویه بورنیل استات (۷/۲۰%)، آلفا-پینن (۲/۱۶%) و ان-تتراکوزان (۲/۱۰%) بودند. تجزيه واريانس پارامترهای فیزیکوشیمیایی خاک تفاوت معنیداری را بین سه رویشگاه نشان داد. در میان عوامل محیطی، ارتفاع، بارندگی سالانه، دمای سالانه، حداقل دمای سردترین ماه، حداقل دمای مطلق، آهک و نیتروژن بیشترین همبستگی معنیدار را با صفات عملکردی این گیاه داشتند. براساس معیار IUCN، جایگاه حفاظتی این گونه در بحران انقراض تعیین شد.
